Агент тилидан ҳақиқат

Унинг раҳбарлигидаги First Artist агентлик фирмаси 400 нафардан кўп футболчи билан ишларди. Дейлик, бетакрор Диего Марадона, шунингдек, бутун Англия терма жамоаси унинг мижози эди. Хуллас, Смит футболда биринчи суперагент мақомини олган инсондир. Яқиндагина унинг махсус китоби нашрдан чиқди. Жон ўз асарида агентлар қандай йўсинда пул топишлари ва миллионларни нечоғли оқлашлари хусусида ҳам тўхталган. Оддий айтганда, биринчи рақамли спорт турида тижорат механизми қандай ишлаши хусусида баъзи сирларни очган.

- Футбол бугунги кунда сайёрамиздаги энг асосий кўнгилочар манбалардан бирига айланди. Бу бизнинг меҳнатимиз самарасидир. Чунончи, спорт шунчаки, спорт эмас, балки катта қизиқиш манбаси ва бизнес эканлигини англатиб қўйдик. Битта хонага икки кишини олиб кириб, уларнинг бир-бири ортидан моддий манфаат топишига кўмаклашиш - менинг иқтидорим. Собиқ суперагентнинг китобида шундай сатрлар бор.

- Маълум бўлишича, Мино Райола «МЮ»га 89 млн. фунтга тушган мижози - Поль Погба трансфери орқали нақ 20 млн. фунт ишлабди. Бир кишининг бундай даҳшатнамо даромадини қандай изоҳлаш мумкин?

- Мендан доимо Погба ва унинг агенти ҳақида сўрашади. Шуни аниқ биламанки, Мино Райола бу трансфер учун кўп ишлади: 10 йил давомида Погба билан бирга яшади, бирга нафас олди, бирга ухлади. Суммага қаранг - 89 миллион. «Манчестер Юнайтед» эса ҳозирнинг ўзида Погбанинг футболкалари сотувидан 190 миллион топишга улгурди (бу тасдиқланмаган маълумот). Хўш, бу ёмон келишувми? Менимча, ундай эмас. Мен барчаси анча арзон бўлган даврда улғайганман. Мисол учун, авваллари ҳожатхонага кириш нархи 30 пенс эди, энди-чи? Ҳа, ҳаётимиз ўзгарди. Тан олиш керак, замонавий нархлар ақлга сиғмайди. Бироқ ҳаёт талаби шу - пул эндиликда катта роль ўйнаяпти.

- 2011 йили First Artist агентлик фирмасини сотишга қарор қилганингизда, The Evening Standard газетаси шундай ёзганди: «Футбол ҳали яхши агентни кетганидан кўп афсусланади». Нима, «золимлар соҳасидаги олижаноб киши» бўлганмисиз?

- Барчасини АҚШда ўрганиб қайтгандим. У ерда катта агентлар доимо битта гапни такрорлашарди: «Ҳар бир ишни табассум билан бажар. Биз - профессионалмиз. Қатъийроқ бўлиб, ўз йўлингда собит тур. Қўлингни темир муштга айлантир, аммо шойи қўлқоп кийишни унутма». Буюк Бринатияга қайтгач, аввалига Англия термаси билан ишладим. Ўша вақт агентлар арзимас пул топишарди. Улар журналистларга ўз мижозларидан интервью олишни таклиф этишарди. Мен бу ишларга чек қўйдим. /оямга кўра, матбуотчилар бир чақа ҳам тўламайдиган бўлишди, лекин мен интервью учун бериладиган 1000 фунт ўрнига улардан футболчининг муайян брендга тегишли формадаги суратини қўйишни талаб этишим мумкин эди. Шу тариқа Mars, Coke, Trebor - дуч келганидан улуш ола бошладим. Оддий айтганда, футболга ҳомийларни олиб кирдик. Муҳими, бу ишни юзда табассум билан амалга оширдик.

- Китобингизда АПЛда ўйнаган ёш футболчи трансфери ҳақида ёзгансиз: «У шартномаси тугашига 6 ой қолганида, хорижга кетишни хоҳлади. Клуб футболчи учун 20 млн. сўради, харидорлар эса 18 млн. беришга рози бўлдилар. Бу - бизнес-стратегия». Барчасини батафсилроқ тушунтира оласизми?

- Ўша ўйинчи 400 минг фунт миқдоридаги компенсация эвазига мамлакатдан чиқиб кетиши мумкин эди. Менинг аралашувимсиз у камида 20 млн. фунтга баҳоланарди. Хуллас, футболчи хорижда маълум вақт ўйнагач, 10 ёки 15 млн. эвазига қайтди. Клуб эса агентларга ҳақ тўлади, ўйинчига катта маош белгилади. Ўз навбатида, у ҳам агентга улуш берди. Қарабсизки, ҳамма хурсанд. Агент ўзига тегишли 5 млн. фунтни олди. Шунда ҳамма гапира бошлади: «Бу қанақаси, арзимас иш учун 5 миллионми?» Бироқ айнан шу агент туфайли миллионлар сақлаб қолинди-ку. Улар хизматларига яраша олишяпти. Бу оддий рақамлар, холос. Агар агент 10 минглаб фунтни тежашга ёрдам берса, бир неча минг олади. Бироқ замонавий футболда барчаси миллионлар билан ўлчаняпти. Вақтнинг ўзи шунақа.

- Охирги трансферлар бозори ҳақида қандай фикрдасиз?

- Ҳамма футболчилар учун уларнинг асл баҳосидан кўпроқ тўлагани рост. Йўқ, ҳамма эмас экан. «Вест Хэм»га қаранг: 13та трансфер ва барчаси 3-8 миллионли. Клуб ҳаттоки, Симоне Зазани бор-йўғи ижара асосида олди. Умуман, нарх тўхтамай ошиб боряпти. 5 миллион турадиган футболчининг нархи 10 миллионга етди. 12 миллионлиси 20 миллион бўлди, 30 миллионлиси эса 50 «лимон». Фақат, трансферлар ойнасинин охирги ҳафтаси Англия клублари  ортиқ катта харажат қилмасликлари ҳақида баёнот беришгач, нарх 20 фоиз тушди. Яъни пайшанбадан чоршанбагача «бозор шашти» пасайди. Бу борада фунт стерлинг қийматининг панд берганини ҳам унутмаслик лозим. Ҳа, трансферлар бозори - бугунги ҳаётимизнинг ойнадаги акси.

- Шунинг учун ҳам кўпинча сўнгги дақиқаларгача сабр қилишга тўғри келяптими?

- Ҳа. Ҳаттоки, маошларга боғлиқ рақамлар ҳам шунчаки, даҳшат уйғотади. Ўртача савиядаги футболчи 12 млн. фунтга баҳоланяпти. Лекин бу бошланиши, холос. Ўртага агентлар ҳам суқулишади ва мижозлари эндиликда ҳафтасига 40 минг учун ўйнамаслиги, чунки икки ҳисса кўп олишга муносиб эканликларини айтишади. Тўғри, улар шундай йўл тутишга ҳақлилар.

- Демак, барчаси оддий математика: футболчининг маоши унинг нархига боғлиқ. Шундайми?

- Катта клубларда бу масалада махсус тизим бор. Келишув директор ташаббуси ёки эҳтирос таъсирида амалга оширилмайди. Ўзи маош бўйича система анчадан буён бор. Омадли агент чамаси 50 нафар мижозга эга ва уларнинг ҳар бири учун курашади. Чунончи, шартларни мулойимгина қабул қиладиган агентни биров ҳурмат қилмайди.

- Жорже Мендеш ҳам ҳозирги мақомини шу йўл билан олганми?

- Худди шундай. Мендешнинг бошқача йўл тутиши ақлга ҳам сиғмайди. Ахир мижозлари орасида Жозе Моуриньо ва Криштиану Роналду каби мегаюлдузлар бор. У шунингдек, бир неча клублар учун «хос одам» ҳисобланади. Мисол учун, Москванинг ЦСКАси каби жамоаларга таъсири ғоят катта. Гоҳида барчасини ўзи бошқаради. Ҳаттоки, Англияда ҳам шундай: мана, «Вулверхэмптон» Хитой консорциуми томонидан сотиб олинди. Бу келишувдан ҳамма хурсанд. Мендеш ушбу жамоага шу қадар яхши ўрнашиб олганки, энди хотиржам ҳолда, қайсидир футболчини таркибга қўшиш ёки ниманидир ўзгартириш хусусида буйруқ бериши ҳам мумкин. Умуман, Жорже бундай ваколатга эга биринчи агентга айланди.

- Бир сафар Андрей Аршавиннинг «Арсенал»га ўтиши ҳақида гапириб, ўша вақт сўнгги лаҳзаларда ҳаракатлардан ҳеч қандай самара чиқмаслигидан чўчиганингизни айтган эдингиз. Фаолиятингиз давомида яна шунга ўхшаш ҳолатлар учраганми?

- Аршавин трансферини сўнгги лаҳзаларда амалга ошириш талаб қилинганди. Бу вақтда барчасига улгуриш шарт эди - сотувчи ва харидор клублар билан келишишга, мижоз ва унинг оиласини кўндиришга... Шунингдек, Себастьян Бассонгнинг «КПР» сафига қўшилишини ҳам айнан трансферлар ойнасининг сўнгги куни ҳал этишни режалаштиргандик, бироқ ўшанда муваффақиятсизликка учраганмиз. Ўзи Себастьян ажойиб йигит. «КПР»нинг ўша вақтдаги мураббийи Харри Реднапп уни ўз клубига ўтказиб беришимизни илтимос қилганди. Чунки Бассонг вақтида айнан бизнинг ҳаракатларимиз билан «Тоттенхэм» вакилига айланиб, супер бўлмасада, муносиб ўйнаганди. Хуллас, «КПР»нинг қизиқиши барчага маъқул тушди. Бозорнинг охирги куни футболчи клуб билан яхши хайрлашиб, машинага ўтирди ва «Лофтус Роуд»га йўл олди. Бироқ бизнинг айбимиз туфайли трансфер режаси бузилди. Аниқроқ айтсам, Реднапп билан барчасини муҳокама этишга улгурмагандик. Унга роса қўнғироқ қилганмиз, бироқ алоқа ўрнатиш насиб этмаган. Ахир трансферлар ойнасининг сўнгги куни эди ва мураббий эҳтимол, бошқа масалалар билан банд бўлгандир. Тўғри, охирги паллагача клуб билан келишишга уринганмиз, аммо бефойда. Ниҳоят, Реднапп алоқага чиққач, унга Бассонг клуб базасига кетганини маълум қилдик. У эса кутилмаганда, бошқача жавоб берди: «Нега? Йўқ, у керак эмас, Антон Фердинанд билан келишинг». Кейинроқ Фердинанд билан келишиш имкони бўлмаганини айтганимизда ҳам, у ўз сўзида туриб олди: «Фақат шу футболчи керак, бошқасига эҳтиёжим йўқ». Якунда ноилож Антонга қўнғироқ қилиб, 15 дақиқада барчасини ҳал этдик. Бироқ энди вакилимиз билан машинада ўтирган иккинчи мижозга келишув бузилганини тушунтиришимиз лозим эди: «Афсус, ўхшамади...». Бошқа гап йўқ ва уятдан кўзимизни ерга қадаймиз. Ҳа, футболда шунақаси ҳам учрайди. Қисқаси, бечора Бассонгнинг ортга қайтишига тўғри келганди. Энг ёмони, клубда унга бошқа умид боғламаётганларини тушунганди. Айнан шундай вазиятлар ҳам нега ҳар бир футболчи чинакам профессионал бўлолмаслигидан далолат. Баъзан футболчи жуда мушкул аҳволда қолади. Мисол учун, биз ўша куни мижозимизни ноқулайликдан ҳимоя қилолмагандик. Чўққида юрсак, жуда зўр. Аммо хатога йўл қўйсакчи? Бунинг оқибати жуда ёмон бўлади ва кўпчилик жабр тортади - футболчи ва унинг оиласи, қайсидир клуб ва унинг мухлислари... Демоқчиманки, агентнинг хатоси барчага таъсир қилади.

Footballhd.ru - И. РАҲИМОВ тайёрлади