Ўз уйида меҳмон Ўзбекистон

Ўзбекистон мундиални Нидерландия билан ўйиндаги иродали дуранг (3:3) билан бошлади. Кўпчилик, шу жумладан, футзалчиларнинг ўзи ҳам 2-турда бундай ўйин кўрсатмасликларини таъкидлаган бўлса-да, Парагвай билан баҳс ҳам салбий натижа билан якун топди (1:4). Якуний турда сценарий ўзгармади ва Коста-Рика Ўзбекистонни таслим қилди (5:3). Учрашувдан кейин коста-рикаликлар вакили Минор Сабалсета аччиқ ҳақиқатни гапирди ҳамда Ўзбекистон ҳиссиётга берилувчан жамоа эканлигини ва ҳисоб тенглашган пайтда саросимига тушиб қолганини билдирди. Ўзбекистонлик кўплаб футзалчилар микст-зонада фикрларини билдиришни истамади (умид қиламизки, улар қачондир мухлислар учун фаолият кўрсатадиган матбуотни ҳурмат қилишни ўрганади) ва терма сардори Илҳом Ҳамроев масъулиятни зиммасига олиб, баҳс ҳақидаги фикрлари билан ўртоқлашди ва барча мухлислардан узр сўради. 

Хўш, терма муваффақиятсизлигига нима сабаб бўлди? Жамоа плей-оффга чиқишида қандай факторлар тўсқинлик қилди? Қуйида шу саволларга жавоб излашга уриниб кўрамиз. 

Хосе Венансио Лопес қўл остидаги терма камчиликлари

Ўзбекистон футзал терма жамоаси бош мураббийи Венансио Лопес фаолияти давомида кўплаб ютуқларга эришгани, 2 карра Европа чемпиони ва "футзал Гвардиоласи" лақабига эгалик қилишига қарамай, терма билан ЖЧда ҳеч нарса кўрсатолмади. Ҳа, Осиё Кубогида 3-ўринни олди, лекин МТЖ бунгача 4 марта кумуш медалга эга чиққан даврларни бошдан кечирганини унутмайлик.

Жаноб Лопесга етишмаган омиллар

Жамоавий ўйин ва тактика. Лопес терма жамоада роппа-роса 1 йил ишлади, шу вақт мобайнида терманинг ўйини ва қандайдир услуби кўзга ташланиши керак эди. Терма жамоа мундиалда қандайдир ишланмаларни амалга оширгани, эътиборга молик комбинация уюштиргани ёки стандартлардан самара чиқарганини сиз кўрдингизми? Мен кўрмадим.

Одатда жамоа мураббийнинг услубини тўлиқ қабул қилмаса ёки унга мослашмаса, кутилган натижага эришилмайди ёки бу умуман амалга ошмайди. Бу ҳолатда ўзбек футзалчилари мураббийнинг ўйин фалсафаси ва тактикасига тўлиқ мослаша олмаган бўлиши эҳтимоли юқори деган хулосага келамиз.  

Ўйинчилар малакаси ва тажрибаси. Ўзбек футзалчиларининг малакаси ва халқаро тажрибаси етарли даражада бўлмаган бўлиши мумкин. Бу, айниқса, жамоа халқаро мусобақаларда иштирок этганда муҳим аҳамиятга эга. Бироқ шунча ўртоқлик ўйинлари нега уюштирилди ва унинг меваси нега кўринмади?

Жароҳатлар. Албатта, ўйинчилар жароҳати ёки етарли даражада физиологик тайёргарликнинг йўқлиги ҳам жамоанинг самарадорлигига таъсир қилиши тайин. Лекин жароҳатланганлар сони нега бунчалик кўпайиб кетди? Бунга пастроқда албатта тўхталиб ўтамиз. 

Мураббий ва футболчилар ўртасидаги коммуникация. Мураббийнинг футболчилар билан тил топишиши ва уларга мотивация бера олиши ҳам жамоа муваффақиятининг муҳим таркибий қисмидир. Бу омилларнинг бир ёки бир нечтаси Лопеснинг жамоасига тўлиқ муваффақиятга эришишга халақит берган кўринади.

Футзал терма жамоасида жароҳат олганларнинг сони кўпайиб кетганига тиббий штаб айбдорми ёки мураббийлар?

Ўзбекистон футзал терма жамоасида жароҳатланган футзалчиларнинг сони кўпайиб кетиши мураккаб масала бўлиб, бунга тиббий штаб, мураббийлар, шунингдек, футзалчилар ва бошқа сабаблар таъсир кўрсатади. 

Жароҳатлар юзага келишида масъулиятни фақат битта томон зиммасига юклаш қийин, лекин қуйидагиларни ажратиб кўрсатса бўлади:

1. Тиббий штабнинг иши:

Футболчиларни тиклаш. Агар тиббий штаб футболчиларни етарли даражада тез ва сифатли тиклай олмаса ёки жароҳатларни тўлиқ даволамасдан, футзалчиларни ўйинга эрта қайтаришга рухсат берган бўлса, бу жароҳатларнинг кўпайишига сабаб бўлади.

Тиббий штаб жароҳатларнинг олдини олиш учун профилактик чора-тадбирларни амалга ошириши зарур. Ўйинчиларнинг физиологик ҳолатини кузатиб, жароҳатларнинг олдини олишга ёрдам берувчи машқлар, парҳез ва дам олиш вақтларини тўғри ташкил этмаслик ҳам муаммони юзага қалқиб чиқаради.

2. Мураббийларнинг вазифаси:

Юкламанинг тақсимланиши. Мураббийлар жисмоний юкламаларни нотўғри тақсимламасликлари шарт ва зарур. Акс ҳолда ўйинчилар танасига ҳаддан ташқари юк тушганда, чарчоқ аломатлари ва жароҳатлар хавфи ошади. Машғулотлар ва ўйинлар жадвали ҳам футболчилар тайёргарлигига таъсир қилади.

Замонавий тайёргарлик услублари. Агар мураббийлар жисмоний тайёргарликнинг замонавий усулларини жорий этмаса ёки техник ва тактик машғулотлар жараёнида футболчиларнинг танасига ортиқча юкламаларни бериб қўйган бўлса, бу жароҳатланганлар сони ошишига олиб келиши муқаррар. 

Ўйинчиларни муддатидан олдин майдонга қайтариш. Мураббийлар натижага эришиш босими остида жароҳатланган футзалчилар тўлиқ тикланмасидан уларни майдонга туширишга уриниб хатога йўл қўяди. Бу бевосита жароҳат олиш эҳтимолини кескин ошириб юборади.

3. Бошқа омиллар:

Ўйинчиларнинг ўзига эътиборсизлиги. Айрим ҳолатларда чарм тўп усталари ўз жисмоний ҳолатига етарли даражада эътибор бермайди ёки кичик жароҳатлар, оғриқларни эътиборсиз қолдиради, бу эса кейинчалик жиддий оқибатларга олиб келади.

Хулоса: Жароҳатланганлар сафи кўпайишига бир вақтнинг ўзида бир неча омиллар таъсир қилади. Тиббий штаб ҳам, мураббийлар ҳам бу масалада биргаликда ишлаши керак эди. Шунингдек, унутмаслик керакки, футзалчилар ўз жисмоний ҳолатларини назорат қилишлари ва тиббий маслаҳатларни тўғри қабул қилишлари ҳам бунда муҳим роль ўйнайди.

Ўзбекистон футзал миллий терма жамоаси Жаҳон чемпионатида нега бунчалик кўп хатога йўл қўйди?

Ўзбекистон футзал терма жамоасининг Жаҳон чемпионатига тайёргарлик даражасини баҳолашда бир нечта жиҳатлар ҳисобга олинади. Жамоанинг сўнгги йилларда эришган натижалари, ўйинчиларнинг индивидуал маҳорати, мураббийлар штабининг тажрибаси ва жамоанинг халқаро аренада рақобатбардошлиги тайёргарлик даражасининг асосий кўрсаткичлари ҳисобланади.

Терма жамоанинг хатолари тактик, психологик, жисмоний ва техник камчиликлар билан боғлиқ. Жамоанинг хатоларига таъсир қилган баъзи асосий омиллар:

1. Тажриба. Таркибдаги кўплаб футзалчиларда халқаро тажриба мавжуд эмас. Улар катта босим остида қолиб, хато кетидан хато қилишди, баъзида уларни таниб бўлмай қолди. Ўйинга мослашиш ва рақиб техникаси, тезкор қарорлари Ўзбекистон футзалчиларини эсанкиратиб қўйди.

2. Тактик хатолар. Кўплаб жамоалар кучли прессинг, юқори тезликда ҳужум қилиш тактикасидан фойдалангани фонида Ўзбекистон ҳимоясида тушунарсиз хатолар содир бўлди. Одатда агар жамоа мураббий томонидан ўрнатилган ҳимоявий тизимга тўлиқ мослаша олмаса, футзалчилар позиция ва ўзаро алоқани йўқотса, ҳимоя шунақа парокандаликка юз тутади.

Юксак даражадаги ўйинларда рақибнинг ҳаракатларини олдиндан тахмин қилиш ва ўйинни ўқий олиш ҳам талаб этилади. Бу кўникмалар ривожланмаган пайтда жорий мундиалдагидек, футзалчилар нотўғри қарорлар қабул қилади ва рақибга ҳужум қилиш имкони яратилади.

3. Босим остида ўйнаш. Жаҳон чемпионати каби катта мусобақаларда футзалчилар катта психологик босимга дуч келади. Стресс, ишончсизлик ёки ҳаддан ташқари мотивация нотўғри қарорларга ва шошма-шошарликка олиб келади. Ёш футзалчилар ёки халқаро тажрибаси кам бўлганлар бу босим остида хатоларга йўл қўяди. Бу термамиз мисолида тўпни тўхтата олмаган ва тўп билан қоқилиб кетилган эпизодларда яққол кўзга ташланди.

4. Жисмоний тайёргарлик ва чарчоқ. Агар футзалчилар яхши жисмоний тайёргарликка эга бўлмаса ёки мураббийлар тўғри ротация қилмаса, чарчоқ пайдо бўлади. Чарчоқ ўз-ўзидан хатоларга ва нотўғри қарорларга олиб келади. Жаҳон чемпионатида ўйинлар тезлиги ва интенсивлиги Ўзбекистон футзалчиларига қийинчилик туғдирди десак адашмаймиз.

5. Техник камчиликлар. Нотўғри паслар узатиш ва аниқ зарбаларнинг деярли йўқлиги яққол билиниб қолди. Зарбалар аниқлигининг пастлиги ёки ҳужумни якунлашдаги техник хатолар натижани ижобий томонга ўзгартиришга халақит қилади, албатта.

6. Ўйинга ёндашув. Мураббийлар ўйинга тўғри стратегияни танлаши ўта муҳим. Айниқса, сиз ўз уйингиздаги ЖЧда қатнашаётган бўлсангиз(!) 

Жаҳон чемпионатидек турнирда мураббийларнинг қарорлари катта аҳамиятга эга, шунинг учун хатолар жамоанинг умумий ўйинига салбий таъсир қилади. Рақибларнинг замонавий ва динамик ўйин услубларига қарши самарали жавоб бериш учун жамоа тезкор тактик қарорлар қабул қила олиши зарур. Умид қиламизки, терма жамоа ушбу мусобақадаги иштирок бўйича тўғри хулосага келади ва келажакда ёрқин ғалабаларни қўлга киритади.

Эслатиб ўтамиз, Ўзбекистонсиз ўтадиган плей-офф баҳслари бугун, 24 сентябрдан давом эттирилади ва 16 та терма жамоа чемпионлик учун кураш майдонига киради.

Шерзод Нурматов