Эркин фикр. Катталар эплолмаётган бир пайтда кичик мундиаллар ҳам керак

Мен бу борада шундай фикрдаман: футболчи 15 ёшдан ўтдими, ундан натижа талаб қилишга ҳаққимиз бор. Йўқса, тўп тепишдан нима наф? 

Ўзбекистон халқ ёзувчиси Тоғай Муроднинг "Юлдузлар мангу ёнади" асарида шундай парча бор: "Зўрдан зўр чиқди. Олиш катталашди. Гал мактаб ёши болаларга етди. Ундан ўсмирларга етди. Бир полвон йиқилса, орига ошнаси ё оғайниси даврага чиқди. Қони тортди... Ор-номус учун кураш болаликдан бошланади!"

Биз - ўзбекмиз, бизда менталилет шунақа: биз футболчиларни ёшликдан курашишга, натижа учун борини беришга ўргатмасак, улар катта бўлгач ҳам серрайиб юраверади. Мен бошқа давлатларда болалар футболига бўлган муносабатни билмайман. Мен фақат ўзимиздагини биламан ва ўз билганларимдан келиб чиқиб шуни айтишим мумкин, бизда бола 15 ёшдан ўтдими ундан натижа сўрашни бошлаш керак. Албатта, ундан эмас, уни бошқараётган мураббийдан, футболчи мураббийи айтганини қилиб натижа учун ўйнаши лозим. 

Бежизга ўсмирлар ўртасидаги Осиё чемпионати 15-16 ёшдан, жаҳон чемпионати 17 ёшдан бошланмайди. Ёшлар ўртасидаги Осиё чемпионати бекорга U-19, жаҳон чемпионати эса U-20 дейилмайди. Демак, футболни бошқараётган катта ташкилотларда бекорчи одамлар ўтиргани йўқ. Демак, улар ҳам шу фикрда: футболчи 15 ёшдан ўтдими, натижа талаб қилишни бошласа бўлади. 

Ҳамкасбимиз Диёр Имомхўжаев ёзган мақолада шундай жумлалар бор: "Ўйлайсизки, сўнгги 2-3 йилда ёшлар ва ўсмирлар ЖЧга чиқа олмагани ЎФФ ёмон ишлаганидан дарак берадими? ЎФФ яхши ишламади деган фикрни илгари сурганим ҳолда айтаманки, унинг ёмон ишлаганини бу мезон билан ўлчамайман. Чунки бу юқорида айтганим принципга қарши боришим демакдир. Ўз вақтида ўсмирлар ва ёшларимиз кетма-кет мундиалларга борган вақтлар ҳам бўлди. Фақат сизга савол: бундан бир иш чиқдими?"

Бу борада мен бошқача ўйлайман, демак ЎФФ ёмон ишлаганки, натижада ўсмирларимиз ҳам, ёшларимиз ҳам жаҳон чемпионатига бора олишмади. 2016 йил Баҳрайнда ўтказилган ёшлар ўртасидаги U-19 Осиё чемпионатини олайлик. Ўзбекистон чорак финалда Эронга 0:2 ҳисобида мағлуб бўлиб, ярим финалга ўта олмади. Натижада жаҳон чемпионати йўлланмасидан қуруқ қолдик. Бош мураббий Жасур Абдураимов истеъфога чиқарилди. 

Ўтган йил Ҳиндистонда ташкил этилган ўсмирлар ўртасидаги U-16 Осиё чемпионатида ҳам вазифа бажарилмади. Биз бунда ҳам чорак финалга қадар бориб, Ироққа 0:2 ҳисобида ютқазиб қўйдик. Натижада яна жаҳон чемпионатидан қурқу қолдик.Мана энди 6 октябрдан бошланадиган U-17 жаҳон чемпионатини шунчаки томошабин бўлиб кузатамиз. Худди шу ҳолатга июнь ойида ҳам тушганмиз. Жанубий Кореяда ўтказилган ёшлар жаҳон чемпионатини оддий томошабин сифатида кўргандик. 

Диёр Имомхўжаев ўз мақоласида ЎФФ яхши ишламади деган фикрни илгари сурган ҳолда унинг ёмон ишлаганини бу мезон билан ўлчамаслигини айтган, лекин қайси мезонларга кўра ёмон ишлаганини келтириб ўтмаган. Балки унинг учун фақат миллий терма жамоамизнинг жаҳон чемпионатига чиқа олмаганигина шундай мезонга сабабдир. Аммо шуни унутмайлик, ЎФФни иши фақат миллий терма жамоа бўлиб қолмаслиги керак, ташкилот бошқа жамоаларга ҳам бир хилда эътибор қаратиши зарур. Диёр мақоласида давом этар экан, яна шундай саволни ўртага ташлайди: "Ўз вақтида ўсмирлар ва ёшларимиз кетма-кет мундиалларга борган вақтлар ҳам бўлди. Фақат сизга савол: бундан бир иш чиқдими?" 

Ана энди асосий масалага ўтамиз. Биз жаҳон чемпионатига борганда жаҳон чемпионлигини даъво қилмаймиз. Мақсад имкон қадар яхши натижа кўрсатиб, ўзбекистонлик мухлислар кайфиятини кўтариш. Мухлислар кайфияти қачон кўтарилади, қачонки ўз жамоаси халқаро майдонларда зафар қучса. Яна Диёрнинг мақоласидан парча келтираман: "Мексика қаҳрамонларини елкага олдик, кейингиларини бошга чиқардик. Аммо улар орасидан ақалли Россия Премьер-Лигасига тортадиган футболчи чиққани йўқ. Мамлакатнинг бугунги кундаги энг яхши футболчиси Одил Аҳмедов эса кичик мундиалда ўйнамаган. Шугина мисолнинг ўзи етарли эмасми?" 

Кечирасиз-у, бу энди бир ёқлама қараш. Футбол ҳақида нимадир дейишдан олдин доим масаланинг иккала тарафига ҳам қараган маъқул. Тўғри, Одил Аҳмедов кичик мундиалларда ўйнамаган, лекин Миржалол Қосимов-чи? Қосимов ўз вақтида ҳам ёшлар, ҳам ўсмирларда тўп тепган, хўш, ундан ёмон футболчи чиқдими? Ёки бўлмаса кичик мундиалларда порлаган жаҳон юлдузларини олайлик, Месси, Агуэро, Маскерано, Иньеста, Погба, Звонимир Бобан, Фигу, Пабло Аймар, Фабрегас, Тони Кроос, Адриано... бу рўйхатни яна давом эттириш мумкин. Ўзимизнинг осиёликлардан Сардор Азмун, Сон Хён Минг, Кагава кабилар ҳам мана шундай турнирларда порлаб чиққан. 

Диёр Имомхўжаевнинг ёзишича, айнан ёшлар ва ўсмирлардан натижа талаб қилиниши оқибатида футболчиларнинг ёшини кичрайтириш авж олган. Бу борада мен бир нарса дея олмайман. Чунки менда исбот йўқ. Лекин мураббий натижа йўлида шундай қилган бўлса, уни оқламайман. Бизда ёшлар ва ўсмирлардан натижа талаб қилиш керак, фақат битта шарт билан - ҳеч кимнинг ёшини кичрайтириш ва таниш-билишчилик бўлмасин. Мураббий ўз ёшида кимни кучли деб билса ўшани мундиалга олиб борсин. 

Биз жаҳон чемпионатларида Уругвай, Франция кабилардан 0:4 ҳисобида ютқазганимиздан фожеа ясаш керак эмас. Чунки чумчуқдан қўрққан тариқ экмайди деган мақол бор. Энди ўша ёшлар ва ўсмирлар нимага ҳозир кўринмай кетди деган саволга жавоб бериш журналистнинг вазифасига кирмайди. Бунинг учун аввало ўша футболчининг ўзи жавоб берсин, ундан кейин уни тарбиялаган мураббийлар бор, буёқда ЎФФ бор. Журналист фақат футболчи тақдирига бефарқ бўла олмаслиги мумкин, лекин масъул шахс эмас. Миржалол Қосимов айтганидек, кейинчалик ўйнаб кета олмаган футболчи ўрнини бошқаси эгаллаб кетаверади. 

Журналист учун футболдаги жараён муҳим. Қанча кўп ўйин ўтказилса, журналистга шунча иш кўпаяди. Бу эса янада кўпроқ ишлашга ундайди. Касбим юзасидан 2013 йил БААда ўтказилган ўсмирлар ўртасидаги жаҳон чемпионатида ишлаб қайтганман. Четга чиқиш нима беради? Бошқа давлатларни ўрганасиз, уларда ОАВ қандай ишлашини кўрасиз, хуллас ўзингиз учун нимадир оласиз. Футболчилар ҳам шундай, улар эҳтимол кейинчалик зўр футболчи бўлиб чиқмас, аммо одамийлик сифати ошади, фикр доираси кенгаяди. Бу энди ҳар кимнинг ўзига боғлиқ. 

Ўзбек футболи мухлисига халқаро ўйинлар керак. Олий лига ва биринчи лигадан кўпчиликнинг кўнгли совиб кетган бир пайтда фақат терма жамоаларимизнинг Осиё ва жаҳон чемпионатларидаги иштирокигина ишқибоз кўнглига таскин бера олади. Албатта, кичик мундиалларда ўйнаб келган ҳамма футболчидан ҳам юлдуз чиқмаётгани бор гап, лекин бунда кўп нарса аввало ўша футболчининг ўзига боғлиқ. Аммо кичик мундиалларда қатнашиб, кейинчалик яхши ўйнаб кетган футболчилар ҳам кўпчиликни ташкил этади ва бунга ҳам бефарқ бўла олмаймиз. Масалан, Миржалол Қосимов юлдузлик касалига чалинмасдан ажойиб фаолиятни ўтказдими, демак бу аввало ўзига боғлиқ бўлган. Ҳар тўрт йилда катта мундиалсиз қолиб бекорга асабийлашиб юргандан кўра, кўнгилларни юпатиш учун ҳам кичик мундиаллар керак деб ўйлайман. Ахир ҳар қандай ёшдаги мусобақада иштирокчилар орасида Ўзбекистон номи ҳам жаранглаб турса бунинг нимаси ёмон? 

Айтганча, бу дунёда энг яхши нарсалардан бири бу - одамлар юзидаги қувончни кўриш. Мен кўплаб халқаро учрашувларда мухлисларимиз, журналистлар қувончини кўрганман ва буларнинг бари футболдаги ғалабалар туфайли. Бунда ёшлар, ўсмирлар ёки катталар деган фарқнинг ўзи йўқ. Четга чиққанда ҳеч ким сизни ёш, ўсмир ёки катта демайди, четда бизни ҳамма Ўзбекистон деб билади.