Суперлигада нима гаплар?

Бўлиб ўтган 60 учрашувдан аксарияти мухлисларга ёқди, қизиқиш ортди, стадионларга кўплаб ишқибозлар қайтишди. Дастлабки таассуротлар ёмон эмас. Ҳар ҳолда кучли эътибор натижасида ҳозирча Суперлига қизиқишни ушлаб турибди.

Ташкилий ишлар томондан анча ҳаракат кучайди ва бу ўз самарасини бермоқда. Хусусан мухлислар билан ишлаш, ўйинолди тадбирлар, стадионда мухлислар учун яратилаётган шароитлар борасида ўзгаришлар кўзга ташланмоқда. Лекин ҳали идеал қиёфада эмас. Яъни, бу билан тўхтаб қолиш ярамайди. Буёғига ҳаракатни ҳам, иштиёқни ҳам ошириш лозим. Зеро бир зум тўхталиш ҳам акс таъсир этиши мумкин. Ҳақиқий Суперлигага қўйилажак фундамент жуда мустаҳкам ва ишончли бўлмоғи лозим. Ҳозирча мухлислар билан ишлаш, уларни чорлаш чора-тадбирлари ишланавериши лозим. Бу худдики тадбиркор янги бизнесини бошлашидан аввал ўша ишга катта сармоя киритишига ўхшайди. Аввалига доим харажат ва ҳаракат. Фойда эса аста-секинлик билан кейинчалик кела бошлайди. Агарда ўша ишни сифатига путур етмаса. Муҳими, мижозларни ўз маҳсулоти ёки хизматига ишонтира олиш керак. Ҳозирча биз Суперлигада ишонч кўпригини яратиш жараёнидамиз. Бу кўприк мустаҳкам бўлиши ҳаммамизга боғлиқ. Шунингдек, бундан барчамиз бирдек манфаатдормиз.

Ташкилий ишлар ва ўйин олди ёки атрофидаги гап-сўзларга ортиқча тўхталмоқчи эмасман. Келинг, Суперлига ичига, у ердаги ўйинларга назар соламиз.

Кўпчилик биринчи навбатда бу йилги чемпионат ўзгача файз ва қизиқиш билан ўтаётганини таъкидламоқда. Яъни Олий лига билан Суперлига ўртасидаги фарқ сезилаётгани айтилмоқда. Хуш, Олий лига Суперлигага айлангач футбол сифати шу қадар тез ўзгардими? Жамоалар яшин тезлигида кучайиб қолишдими ёки биз пайқамаган яна нимадир содир бўлдими? Айнан шу саволларга жавоб излаб кўрамиз.

Суперлига ўйинлари кўпчиликда катта қизиқиш ўйғотиб турганига илк сабаб - жонли эфир. Яъни деярли ҳар бир учрашувлар жонли эфирда тақдим этилмоқда. Бу эса мухлисларни қизиқишини орттириши билан биргаликда мураббий ва футболчиларни руҳлантиради. Чунки авваллари уларнинг ўйинлари мунтазам жонли эфирда узатилмасди ва хаттоки кўплаб учрашувлари ёзиб олинган ҳолда ҳам мухлисларга тақдим этилмасди. Шу жиҳатлар ҳам футболчиларни бутун ўйин давомида шунчаки ҳаракатланишга эмас, балки сидқидилдан ўз ишларига ёндошишларига чорламоқда. Мураббийлар эса ҳар бир кўрсатмалари ёки эҳтирослари кузатувда бўлганини сезиб туришибди. Шу боисдан ҳам уларнинг эҳтиросга берилишлари ҳам табиий чиқмоқда.

Ўзбек футбол мухлислари нафақат Конте ёки Гвардиоланинг ҳар бир вазият бўйича эҳтиросларини томоша қилишмоқда, балки Қосимов, Бердиев ёки Бақоевнинг қанчалик куйиниб-пишаётганини, эҳтиросли кўрсатмаларию, ҳакамга бўлган эътирозларини ҳам жонли кўришмоқда. Бу эса мухлисларга ҳам ўзбек футболига бўлган ишончини қайтармоқда. Авваллари шунчаки учрашув натижасини интернет орқали билиб, ўйин берилган ва келишилган, деган ўрганиб қолинган хулосага борадиган ишқибозлар, энди ҳаммасини ўз кўзлари билан кўришмоқда. Ёки олдинлари келишувга эришишни истаган мураббийлар бу ишни Суперлигада қўллаб бўлмаслигини сезиб ишлашмоқда. Чунки энди ҳар бир ўйин нафақат мутахассислар ёки журналистлар томонидан, балки ҳар қандай кичик эпизод мухлислар тарафидан ҳам муҳокама қилиниши мумкин. Энди аввалги кинғир ишларни кичик аудиторияни ичида яшириб бўлмайди. Ҳаммаси кўзгуда кўрингандек акс этади.

Яъни Суперлига катта эътибор остида бошланди ва шундай давом этмоқда. Ўйинлар сифатига келадиган бўлсак, ҳозирча Олий лига учрашувларидан катта фарқ қилаётгани йўқ. Балки сифат бўйича ҳозирча бироз шўнғидик ҳам дейиш мумкин. Шунчаки авваллари ҳар бир ўйин бу қадар жонли олиб кўрсатилмаган ва чемпионатга эътибор ҳам йўқолганди. Йўқолган эътибор натижасида ўтган чемпионатимиз зерикарли туюлган. Ҳозир энди барча ҳар бир ўйинни кўрмоқда, натижасига қизиқмоқда ва жамоаларни ўйинини ҳам солиштириб чиқиш имкониятига эга. Суперлига футбол бўйича ҳозирча Олий лигадан сифат борасида узиб кетмади. Бу шунчаки қисқа вақт ичида содир бўладиган ҳолат эмас. Бунга етарлича вақт талаб этилади.

Нисбатан кучсиз жамоалар кучли кўринган рақибларидан очко оляптику, қанақасига сифат ёки ўзгариш йўқ, деб эътироз билдириш мумкин. Ҳа, тўғри, Суперлигада кутилмаган натижалар ҳам қайд этилмоқда. Ёки кучли кўринган жамоалар нисбатан кучсиз рақибларини катта ташаббус билан доғда қолдиришмаяпти. Суперлигага бўлган кучли эътибор натижасида авваллари ўйинларни келишишга ўрганиб қолган жамоалар энди курашиш кераклигини тушуниб етди. Улар энди топ даражадаги рақибларидан қўрқиб эмас, балки курашиш ва ўзларини кўрсатиш учун майдонга тушишмоқда. Кучли жамоалар эса авваллари ўрганиб қолишгани тўлиқ кучни сарфламасдан ғалаба қозониб бўлмаслигини аста-секинлик билан англаб етишмоқда. Айнан шу ўзгаришлар ўйинлардаги интрига, яъни қизиқишни максимал ушлаб турибди. Шунингдек, стадионга томошабинлар ташрифи кўпайгани ҳам ўйинга файз бермоқда. Ажойиб муҳитдаги ўйин билан бўм-бўш стадиондаги футболни ўртасида ер-билан осмончалик фарқи бор. Мухлислар билан безалган учрашувни телеэкран орқали кўриш ҳам нейтрал ишқибозни ўша ўйинга ошно қилиб қўяди. Стадиондаги табиий ажойиб муҳит эса ўз-ўзидан футболчиларни руҳлантирмоқда ва учрашувни шиддатли тус олишига ўз ҳиссасини қўшмоқда.

Суперлигани қизиқ ва файзли ўтаётганига айнан мана шу жиҳатлар асосий омил бўлиб турибди. Яъни кучли эътибор натижасида пайдо бўлган қизиқиш кўпчиликда илиқ таассурот қолдирмоқда. Натижада ҳар томонлама рақобат ошмоқда. Ташки ва ички рақобат вужудга келмоқда. Буни хоҳ мухлислар ўртасида дейсизми ёки жамоаларми фарқи йўқ. Факт шуки, рақобат вужудга келди. Оддий тур ёки ой лауреатлари бўйича ҳам табиий равишда ички рақобат пайдо бўлмоқда. Мураббийлар ёки футболчилар энди шунчаки маош ёки ютуққа бериладиган мукофот пуллари учунгина эмас, балки улар тур ёки ой лауреати бўлиш учун эътирофга ҳам муносиб бўлиш истагида футбол ўйнашади. Бу ҳам қўшимча мотивация. Чунки эътирофга лойиқ бўлишни ким ҳам истамайди дейсиз.

Ҳали ўйин сифати борасида қилинадиган ишлар кўп. Бу энди мураббийларнинг хизмати доирасига киради. Мураббийлар томонидан ҳам ўсиш кўзга ташланмоқда. Буёғига ҳар бир мураббий ўз тактик қарашларидан ва имкониятларидан келиб чиқиб ўйинга режа тайёрламоқда. Қайси мутахассис кимни тактик тарафдан ёки ўйин бўйича мағлуб этгани шундоқ кўринмоқда.

Ҳакамлик алоҳида мавзу. Футболдаги энг қийин ва муҳокамаларга кўп сабабчи бўладиган касб вакиллари борасида ҳам фикрлар кўп. Ҳакамлик яхши тарафга ўзгаргани ва очиқчасига ҳеч бир жамоа ўйинда "зарарсизлантирилмаётгани" аниқ. Лекин хатолар, кўпол ҳатолар учраб турмоқда. Афсуски кўпгина хатолар бевосита ўйин натижасига ҳам таъсир кўрсатмоқда. Аммо айнан Суперлигада ҳакамлик ҳам анча пишиб қолишига шубҳа йўқ. Муҳими, уларнинг ҳам хатолари бирдек кўринмоқда. Муҳокама қилинмоқда. Ҳакамлик ҳам муҳокама ва танқидлар натижасида ўсишига шубҳа йўқ. Айни пайтда Суперлигада ҳакамлар бўйича авлодлар алмашуви кузатилмоқда. Айнан шу ўтиш даврида ким қандай салоҳиятга эга эканлигини кўринади.

Кўнгилги хира қиладиган жиҳат шуки, ҳали ҳам Суперлига майдонлари идеал даражада эмас! Тошкентдаги стадионлар, АГМК ва "Насаф"нинг "Марказий" стадиондаги майдон ҳолатидан бошқа ҳеч бир чим талаб даражасида эмас! Бу борада ПФЛ ҳали ҳам керакли чора тополмаётгани кишини ранжитади. Суперлига клуби учун биргина майдонни идеал ҳолатга келтира олмаслик - УЯТ! Майдонни эплай олмаётган жамоалардан тузук ўйин кутишнинг ўзи ғалати.

Ҳали айтиб ўтганимдек, сифатли футбол аввало идеал майдонларда ўйналади. Ҳозирча идеал майдонларимиз саноқли ва сифатли ўйин ҳам талаб даражасида эмас.

Суперлига жамоалари ҳақида икки оғиз:

Тўғриси, "Нефтчи" жамоаси кўрсатаётган ўйин ва унинг натижалари Суперлигага хос эмас. Яъни, жамоа Суперлига даражасидан анча паст ўйнамоқда. Бу жамоанинг ўйин услуби ҳақида эса гапиришга тил ожиз. Чемпионат аввалида ёзганимдек, "Нефтчи" Суперлигада жамоалар очко улашувчи манбаи бўлмоқда. Чемпионатни Ковшов қўл остида бошлаган, Ҳайдаров билан давом эттирган ва ҳозирда Абдумалик Ҳакимов кўриниш бераётган жамоада ким бош мураббий, деган ҳам савол туғилади? Рул кимдалигини билмадим-у, лекин рулни бошқарадиган тажрибалироқ ҳайдовчига муҳтожлигини аниқ "Нефтчи".

"Сўғдиёна" борасида ҳам Александр Мочиновга (чемпионат аввалида) ишонмаслигим ҳақида ёзгандим. Жиззахликлар эса буни бироз кеч тушуниб етишди ва унинг ўрнига Сергей Лушанни жалб этишди. "Сўғдиёна"да кузатилган об-ҳаво ўзгариши жамоа манфаати учун хизмат қилди. Шунингдек, жиззахликлар Лушан келганидан сўнг натижаларни ҳам яхшилашни бошлашди. Ўйин борасида ҳам кескин ўзгаришларни сезиш мумкин. "Сўғдиёна" кўпроқ тўп билан ўйнашга, рақибларга ҳужумкор футбол таклиф этишни бошлади. Иккинчи даврада ўз таркибини кучайтирмоқчи бўлаётган "Сўғдиёна" ҳали каттароқ шовқин кўтариши мумкин. Лушанни "Бунёдкор"да ишлаганида кўп танқид қилганман ва уни "қалдирғочлар"ни эплашига ишонмаганман. Аммо Лушан "Сўғдиёна"ни кўтаришига ва жамоани янги поғонага олиб чиқа олиш салоҳияти борлигига шубҳаланмайман. Услуб ва менталитет борасида Лушан ва "Сўғдиёна" бир-бирига яқин ва мос келади.

"Қизилқум" айни пайтда энг кўп мағлубиятга учраган жамоа бўлиб турибди. Жамоа ўйинида яхши ўзгариш бор. Яъни "Қизилқум" доим ҳужумкор футбол намойиш этмоқда. Аммо ҳар сафар рақиблари қарши ҳужумидан азият чекаётган жамоа бош мураббийи кўпгина ўйинларни тактик жиҳатдан ютқазиб қўймоқда. Ҳимоя чизиғидаги ўйин тўғри йўлга қўйилмагани кўплаб мағлубиятларга сабабчи бўлди. Актамов жамоани ўйинини ташкил этишни бошқаттан кўриб чиқиши лозим. Акс ҳолда ҳар сафар ўйин жиҳатидан яхши кўринган "Қизилқум" чизиқлар ўртасидаги бўшлиқ туфайли жабр чекиб қолаверади. Актамов тактик тарафлама анча ишлаши лозим. Элгужа Григалашвилидек маҳоратли легионер хизматидан тўлиқ ва самарали фойдаланиш керак. Ҳар ҳолда ҳозирча легионерлар ичидан ёрқин ўйинлари билан ажралиб турган Элгужанинг қилаётган меҳнатлари бесамар кетмоқда.

АГМК борасида нима дейиш мумкин, доим кучга таянган футбол намойиш этадиган жамоа кўз олдимизга келади. Кумиков "Машъал"да ҳам, "Насаф"да ҳам айнан шу тактик услубига таяниб ўйнаган. АГМКда ҳам бу анъанасини давом эттирмоқда. Доим стандарт вазиятларини кутиб ўйнайдиган жамоани Суперлигада кўпгина мураббийлар яхши ўрганиб олишди. Кумиковда ҳозирча иккинчи режа, яъни "Б" плани йўқлиги кўплаб ўйинларда очко йўқотилишига сабаб бўлмоқда. АГМК агарда жамоаларни ўз жарима майдончаси атрофида ўйин қоидасини бузишга мажбур эта олмаса, унда ўйиндан комбинацион футбол орқали рақиб ҳимоясини бузиб киришга қодир эмас. АГМК тўлиқ стандарт ва аутларга таяниб гол урадиган жамоа. Бу эса уларга қимматга тушмоқда.

"Қўқон-1912" жорий мавсумда жуда тартибли ўйин кўрсатиши билан ажралиб турибди. Нўъмон Ҳасанов бошчилигидаги жамоа на рақибга гол уриш имкониятини бермоқда, на ўзи очиқ футбол таклиф этмоқда. Биринчи даврани асосан меҳмонда ўтказаётган "Қўқон-1912" учун бу услуб вақтинча ҳам бўлиши мумкин. Чунки Нўъмон Ҳасанов доим сафарда ҳужумкор футбол таклиф эта олмайди. Шунингдек, мураббий танлаган услуб деярли ўзини оқлаяпти, десак ҳам муболаға бўлмайди. Гарчи жамоа ҳозирча кучли-олтиликда бўлмасада, қўқонликлар кимсан "Насаф", "Локо", "Пахтакор", "Бунёдкор" ва "Навбаҳор"дан очколарни олишга эришишди. Яъни, "Қўқон-1912" жамоасига таслим бўлмаётган рицарлар дея таъриф бериш ҳам мумкин. Бу жамоа иштирокидаги ўйинларда кам гол урилмоқда. Ҳасанов ҳозирча мудофаа чизиғини деярли идеал ҳолатга келтирган. Ҳужум борасида эса камчилик ва муаммолар мавжуд. Иккинчи даврада айнан шу муаммоларга ечим изланиши лозим.

"Насаф" эса кутилганидек янги мавсум олдидан йўқотилган етакчилари туфайли ҳар тарафлама инқирозни бошдан кечирмоқда. Натижалар пасайгани бу нафақат молиявий муаммолар билан боғлиқ, балки етакчилари кетиб қолгани натижасида мураббий ўзгаришларга қўл ура олмаётгани ва ротация учун деярли шароит қолмагани ҳам ўз таъсирини кўрсатмоқда. Бу кетишда жамоа чемпионат якунида қайси поғонада ёки қайси олтиталикда бўлишини тахмин қилиш ҳам мушкул. Сабаби, жамоанинг мавжуд етакчиларига ҳам кўплаб ҳаридорлар бор. Захираси тор "Насаф" учун ОЧЛ ва Суперлигада старт олиш катта қийинчиликларни тақдим этди. Жамоа асосан тикланиш билан банд бўлаётгани ҳам Суперлигадаги кўплаб ўйинларда "Насаф" муросага келишига сабабчи бўлди. Жисмонан толиқиб қолган "Насаф" иккинчи даврада керакли трансферларни амалга оширмаса, жамоани бунданда қийинроқ сценарий кутаётганини тахмин қилиш мумкин.

"Навбаҳор" асосан агрессив ва кескин футбол (кези келганда кўпол) таклиф этадиган жамоа сифатида ёдда қолмоқда. Ўз уйида енгилмас жамоага айланган "лочинлар" ниҳоят сафарда ҳам муваффақият қозона олишларини исботлашмоқда. Кўпроқ стандарт вазиятларига таяниб гол ураётган "Навбаҳор"да позицион ўйин борасида муаммолар мавжуд. Иккинчи даврада катта трансферларни амалга оширмоқчи бўлаётган наманганликлар, Суперлигада совринли ўринлар учун жиддий курашни таклиф қилишлари ҳақиқатга яқин.

Чемпионатни ўта муваффақиятсиз бошлаган "Локо" учун ОЧЛдан чиқиб кетиш ва мураббийни истеъфога юбориш яхши тарафлама таъсир қилди. Энди бор эътиборини Суперлигага қаратаётган "темирйўлчилар" тезда ўз рельсларига тушиб олишди ва чемпионлик пойгасига қўшилиш учун дадил қадам ташланмоқда. Бу жамоа давралар оралиғида кераксиз легионерлар ва уларни ўрнига захирани муносиб тўлдира оладиган футболчиларни жалб этса, унда "Локо" нафақат Олий лига тарихидаги охирги чемпион сифатида тарихга киради, балки Суперлигада ҳам починни очиб бериши мумкин. Аммо буни бажариш Олий лигада чемпионликни қўлга киритилганидек осон юмуш бўлмайди.

Буткул янгиланган "Металлург"ни Андрей Шипилов анча тактик жамоага айлантира олди. Бабаяннинг соясида жисмоний тайёргарлик бўйича жавоб бериб юрган Шипилов устозиданда салоҳиятлироқ эканлигини исботламоқда. Тўғри, "Металлург"да барча шароит мавжуд, бу эса ишни осонлаштиради. Лекин буткул янги жамоани қисқа фурсатда шакллантириш ва тўғри ўйната олиш қобилият талаб қилади. Ҳозирча Шипилов ушбу ишни яхши уддаламоқда. Ҳар ҳолда сафарда "Локомотив" ва "Насаф"дан очко олиш ҳазил иш эмас. "Пахтакор"дан учралган йирик мағлубият эса кўпроқ ўйнамаган 5 нафар асосий таркиб футболчилари билан боғлиқ масала. Ҳозирча "Металлург" исталган жамоа учун чақилмас ёнғоқ вазифасини бажара олишини кўрсатди.

"Бухоро"нинг ўз уйидаги тажовузкор футболи ҳар қандай ишқибозни ўзига маҳлиё этади. Лекин жамоа сафарга чиққанда ўзгармоқда. Ҳар бир жамоа меҳмондаги ўйинда ўзгаради, бу тушунарли. Лекин ўша ўзгариш натижасида "Бухоро" меҳмонда керакли очколарни тўплай олмаяпти. Акс ҳолда жамоа ҳозир Суперлигада якка пешқадам бўлиши мумкин эди. Улуғбек Бақоев ўзини мураббий сифатида қандай салоҳиятга эга эканлигини ўтган дебют мавсумидаёқ кўрсатганди. Бу йили эса мураббий сифатида янада ўсгани сезилиб турибди. "Бухоро" эндиликда бир хил таркибда эмас, балки ротацияни ҳам меъёрида амалга оширган ҳолда иккита тенг кучли ва рақобатбардош жамоани вужудга келтирмоқчи. Чунки юқори ўринлар учун курашмоқчи бўлаётган "Бухоро"га бир хил таркиб билан бутун мавсумни биртекис ўтказиб бўлмаслигини Бақоев яхши тушунмоқда. Эътиборлиси, Бақоев янги шаклланаётган "Бухоро"ни қисқа фурсатда барқарор жамоага айлантирди.

"Бунёдкор" ҳақида тўхталганда мураббий имзоси остида жамоа муваффақиятли ўйнаётганини алоҳида таъкидламасликнинг иложи йўқ. Чунки жамоадаги мавжуд молиявий инқироз ва таркибдаги муаммоларга қарамасдан пешқадамлар орасидан чиқиб кетмаётган "қалдирғочлар"нинг асосий устуни - Миржалол Қосимов. Керак бўлса 120талик мих билан ҳам клуб имижи ва жамоа манфаати йўлида "Бунёдкор" даражасидан тушишга футболчиларга рухсат бермайдиган қатъият соҳиби - Қосимовнинг тактик билими ҳозирда Суперлигага жозиба қўшиб турибди. "Бунёдкор" майдон ташқарисидаги ва ичкарисидаги муаммоларга қарамай мардонавор курашмоқда ва аксарият ўйинларда майдонни ғолиб ҳолда тарк этмоқда. Мағлубиятга учраган ўйинларида ҳам жамоа бошини баланд кўтариб чиқиб кетмоқда. Чунки жамоа кўрсатаётган ўйин ва ҳеч бир жабҳада таслим бўлмаётгани "қалдирғочлар"га бўлган ҳурматни оширмоқда. Агарда иккинчи даврада жамоага кучли бўлмасада, шунчаки захира учун футболчиларни жалб этилса, Қосимов Суперлигани шу шароитда ҳам ютиб беришга қодир. Мураббийнинг устун жиҳати, қўл остидаги ёш футболчиларга ғолиблик руҳини сингдира олмоқда. 

"Пахтакор"даги шароит ва ҳолат ҳақиқий Суперлигага хос ва мос. Клубда барча иш тўғри йўлга қўйилган ва аниқ мақсад танланган. Лекин жамоа кўрсатаётган натижалар ҳозирча мухлисларини тўлиқ қаноатлантирмаяпти. Чунки "Пахтакор"да ўйин ва натижа бобида барқарорлик йўқ. Керакли ва муҳим ўйинларда ишонилган легионерлар ёки мураббий имзоси йўқолиб қолмоқда. "Пахтакор" жамоаси фақатгина жисмоний жиҳатдан Суперлига клубларидан яққол устунлик қилмоқда. Арвеладзе эса ҳозирча жамоани ўзи ёки мухлислари истагандек ўйната олмаяпти. Лекин шунга қарамай жамоа айни пайтда турнир жадвалида пешқадам. Арвеладзе ҳозирча "Пахтакор"ни тўлиқ "Пахтакор"га хос бўлган менталитетда ўйната олмаяпти. "Шерлар" кучсиз рақибларни осон таслим этишаётган бўлса, мураббийи кучли жамоаларга қарши "Пахтакор" муаммоларга дуч келмоқда. Лекин шунга қарамай жамоа чемпионлик йўлида қолган жамоаларга кўра кўпроқ имкониятга эга. Чунки таркиб борасида деярли тенг кучли битта захирага эга. Шунингдек, улар иккинчи даврада таркибни янада оптималлаштиришлари мумкин.

Ҳозирча шунақа гаплар...