"Нега Ўзбекистон мундиалдаги "сюрприз" жамоа бўлмаслиги керак?" Станислав Черчесов билан эксклюзив интервью

Россия терма жамоаси билан 2018 йилги мундиалда тарихий натижа қайд этган Россия терма жамоаси собиқ бош мураббийи Станислав Черчесов сайтимизга эксклюзив интервью берди. Мутахассис Ўзбекистон терма жамоасининг ЖЧга йўл олгани ва Жаҳон чемпионатида қандай муваффақиятли иштирок этиш ҳақида айтиб берди.

- Станислав Саламович. Аввало, интервьюга рози бўлганингиз учун раҳмат айтмоқчиман. Ишончим комилки, жуда қизиқарли материал бўлади...

- Мен қардош республикага ёрдам беришдан доимо хурсандман.

- Ўзбекистон терма жамоаси мухлисларига айтадиган гапларингиз бўлса, марҳамат. Ўзбекистон терма жамоасининг саралашдаги ўйинларини кузатдингизми? Жаҳон чемпионатига чиқиш мамлакат учун қандай натижа деб ўйлайсиз?

- Ҳамма ўйинларни кўрдим десам, алдаган бўламан. Табиийки, саралашни кузатиб бордим. Олимпиададаги иштирокдан сўнг ўзбек футболини янада каттароқ қизиқиш билан кузата бошладим. Табиийки, футболчиларни ҳам биламан, чунки Файзуллаевни "Ференцварош"да кўришни жуда истагандим. Ҳозир Манчестердаги Ҳусанов ҳам ўша пайтда Беларусда ўйнаётган эди. Уни ҳам кузатиб борган эдим.

Россияда ҳам кўплаб футболчилар ўйнашади, "Рубин"даги футболчингизни биламан. Ҳар қандай амалдаги мураббийга клублар ва терма жамоаларнинг муваффақиятли юриши доимо қизиқ. Яна бир бор такрорлайман, қардош республика ва табиийки, бу содир бўлганидан жуда хурсанд бўлдим.

- Жаҳон чемпионатига роппа-роса бир йил қолди. Сизнингча, терма жамоамиз тайёргарликни нимадан бошлагани маъқул? Қандай маслаҳатлар бера оласиз? Масалан, мундиалга бир йил қолганида Россия терма жамоаси билан ишни нимадан бошладингиз? Ўша пайтда сиз учун энг муҳими нима эди? 2017 йилнинг ёзида Россия терма жамоаси Конфедерациялар Кубогида иштирок этди ва ушбу турнирдан сўнг ўн икки ой давомида мундиалга тайёргарлик кўрди. Ўша йили қандай ишлар амалга оширилган эди?

- Бир нарса ҳақида айтишни унутибман. Тарихий натижани Тимур Кападзе қайд этди. Шунингдек, у Олимпиадага ҳам борди ва у ерда ҳам муваффақиятли иштирок этди. Ҳозир эса бу вазифани ҳам уддалади. Кападзенинг малакаси энг юқори даражада эканлиги аниқ. Жаҳон чемпионати олдидан эса маълум нюансларни ҳисобга олиш керак.

Сиз Конфедерациялар Кубогидан кейин дедингиз. Бир томондан, бу тўғри, бошқа томондан эса Конфедерациялар Кубогидан бир йил кейин терма жамоани қўлга олган эдим. Мен икки йил давомида мураббийлик қилдим ва айтишим керакки, Конфедерация Кубогидан олдин ва кейин, табиийки, биз турлича тайёргарлик кўрдик. Йўналиш тўғри танланди. Яна бир нарса, нюанслар ва ушбу Конфедерациялар Кубоги бизга тайёргарлик кўришда катта ёрдам берди, чунки биз бундай катта турнирга биринчи марта тайёргарлик кўраётган эдик.

Яна бир бор такрорлайман, йўналиш тўғри танланган эди. Юкламаларни кўпайтириш ва нозик жиҳатлар бошқа масала. Айтайлик, Конфедерациялар Кубогида мусобақадан анча олдин формага кириб олган эдик.

Мусобақа стартидан бир ҳафта олдин биз энг яхши формада эдик, афсуски. Бу бизга катта тўсқинлик қилди. Чунки Конфедерациялар Кубогигача ҳаммани мағлуб этганмиз, мана охирги икки назорат ўйинини олайлик. "Ференцварош"даги бўлажак стадионимда Венгрияни 3:0 ҳисобида мағлуб этган эдик. Кейин эса корейсларни 4:2 ҳисобида таслим қилдик. Ўзингиз ҳам биласиз, корейслар югуришни яхши кўришади, биз эса улардан анча устун эдик.

Конфедерациялар Кубогини Янги Зеландия устидан қозонилган ғалаба билан бошладик, натижа ҳам ҳаракат, ҳаммаси жойида эди, кейин эса сўнгги икки ўйинда ютқаздик, чунки биз аллақачон энг юқори формадан пастга тушиб кетгандик. Жамоа ҳолати ва спорт формаси пасайиб бораётган эди.

Жаҳон чемпионатида эса бундай хатони такрорламадик. Биз спорт формамизнинг чўққисида келдик ва мусобақани ўша чўққида якунладик, дейиш мумкин. Мундиалда бизда эрта пасайиш бўлмади.

Шунинг учун бу доимо эътиборга олиниши керак бўлган нюанслар бор. Конфедерациялар Кубоги бизга хатолар устида ишлаш учун яхши озуқа берди. Энг муҳими - шундай вазият борлигини билиш ва вазиятни тўғрилай олиш. Мураббийлар штаби ҳам, тиббиёт штаби ҳам, маъмурий штаб ҳам бир ёқадан бош чиқариб ишлагани учун шундай натижага эришилган.

- Терма жамоамиз бош мураббийи Тимур Кападзе ҳақида гапирдингиз. Айтганингиздек, у олимпия терма жамоасини илк бор Олимпиадага, энди эса МТЖни Жаҳон чемпионатига олиб чиқди. У жуда ёш ва иқтидорли. Ўз тажрибангиздан келиб чиқиб, Тимур Тохирович Кападзега қандай маслаҳат бера оласиз? Жаҳон чемпионатига тайёргарликдан олдинги даврда қайси жиҳатларга эътибор қаратган маъқул? Нимага эътибор қаратиш керак, қандай қилиб яхшироқ тайёргарлик кўриш мумкин? Сиз буларнинг барчасини бошдан кечиргансиз, терма жамоамизга эса маслаҳатлар ортиқчалик қилмасди…

- Мен тизимли инсонман ва нарсаларга комплекс назар билан қарайман. Жаҳон чемпионатига бир йил бор ва ушбу вазиятда федерация ва терма жамоа биргаликда ҳаракат қилиши керак. Терма жамоа устувор аҳамиятга эга бўлиши учун тақвим тўғри тузилиши керак.

Тимур Тохировичга маслаҳат бериш қийин эмас, лекин у ёшларни Олимпиадага олиб чиқди, ҳозир эса терма жамоани Жаҳон чемпионатига олиб чиқди. У инсон нима қилаётганини ўзи билади, жуда яхши билади. Кападзени ресурслар билан қўллаб-қувватлаш керак. Агар қандайдир нозик жиҳатлар бўйича бўлса, мен доимо учрашишга, суҳбатлашишга ва ёрдам беришга тайёрман.

Аммо энг муҳими, жамоани тайёрлаш учун замин ва шароит яратиш керак. Кейин, табиийки, тайёргарликнинг ўзи бошланади. Тақвим ҳам тузиш керак. Бу шунчаки йиғинга келганингиздан кейин қайси футболчи нимага тайёрлигини текширишни бошлаш эмас. Йил давомида уларни кузатиш, тестлар ўтказиш, қон ҳақидаги маълумотларни йиғиш, футболчи босиб ўтган масофаси ва бошқа параметрлар бўйича ҳам маълумот тўплаш керак. Нозик жиҳатлари кўп. Ўтган куни мен мураббийлар штабим билан йиғилган эдим, қандайдир нарсаларни муҳокама қилиш ва тайёрлаш керак эди. Масалан, бизда ҳамма нарса бор, ҳар куни, ҳар бир машғулот, ҳар бир машғулотнинг ҳисоботи ва ҳар бир машғулотнинг қисқача мазмуни.

Нозик томонлари кўп. Асосийси, Тимур Тохирович ўз салоҳиятини намоён эта олиши учун шароит яратиб берилиши керак. Яна бир бор такрорлайман, бу тизимли ва комплекс тарзда амалга оширилиши керак.

Ўзбекистонлик мухлисларга, у ердаги мамлакат ва федерация раҳбариятига самимий табрикларимни йўллайман. Жамоа янги даражага чиқди, демак, уларнинг хоҳиш ва истакларини максимал даражада қўллаб-қувватлаш ва жамоа мундиалда муносиб иштирок этиши учун максимал даражада ҳаракат қилиш керак.

Терма жамоангиз яхши тайёргарлик олиб боришига ва муносиб иштирок этишига ҳеч қандай шубҳам йўқ. Раҳбарлар ҳамма нарсани қандай қилишни билишади. Маълум даражадаги ўйинчилар бор. Кўпчилик топ-клубларда ўйнайди. Лекин гуруҳ ҳали номаълум эканлиги бошқа масала, қуръа эса декабрь ойида бўлиб ўтади. Қайси мамлакатларга қарши ўйналиши ҳам номаълум. Мексикада ҳам, Америкада ҳам ўйнаш бахтига муяссар бўлганман, шунинг учун у ердаги иқлимга мослашиш ва бошқа нюанслар билан боғлиқ вазият қандай кечишидан яхши хабардорман. Бундай жараённи назарий жиҳатдан эмас, балки амалий жиҳатдан ўтганман. Шунинг учун кўпгина нозик томонларни олдиндан ҳисобга олиш керак. Шундай экан, бу борада ҳаммаси жойида бўлишини тилайман. Кейин эса кузатамиз, мухлислик қиламиз ва қайғурамиз.

Агар бирор ёрдам керак бўлса, мен ҳар доим тайёрман ва бажонидил ёрдам қўлини чўзаман.

- Ўзбекистон терма жамоаси учун бу биринчи мундиал. Бундай мусобақаларда футболчилар руҳияти қандай ишлайди? Футболчилар кучли рақибларга қарши ҳаяжонни ҳис қилмасликлари учун қандай ишлаш қилиниши керак?

- Шомуродов билан Файзуллаевнинг топ-терма жамоага қарши ўйинда тиззалари қалтирайди деб ўйламайман.

Терма жамоангиздаги ўйинчиларнинг ҳаммасини ҳам билмайман. Шунинг учун бу масалада ҳеч кимга ҳеч қандай маслаҳат бера олмайман, чунки мен фақат ўз жамоамни ва қандай футболчилар ўйнашини биламан. Футболчи сифатида учта Европа чемпионати ва яна шунча Жаҳон чемпионатида иштирок этганман. Мураббий сифатида эса битта Жаҳон чемпионатида ишладим. Биламан, бундай катта мусобақаларда яхши футболчи бўлишнинг ўзи камлик қилади.

- Мураббий ва мутахассис сифатида ЖЧда Ўзбекистон терма жамоаси олдига қандай мақсад қўйган бўлардингиз? Гуруҳдан чиқишми ёки муносиб иштирок?

- Россиядаги мундиалдан сўнг мендан сўрашганида, биз мамлакатни эмоциялар жиҳатидан жаҳон чемпиони қилдик деб айтгандим.

Аммо, жаҳон чемпиони битта  бу Франция эди. Шунинг учун ҳар қандай турнир, айниқса, бир чемпион ва кубок бир жамоага насиб этадиган мусобақа. Ўзбекистон терма жамоаси мусобақага бориши ва ҳар бир учрашувда фаворит бўлиши керак деган фикр нотўғри бўлса керак. Мағрур ўзбек йигитлари нималарга қодир эканликларини билишлари ва максимал даражада меҳнат қилишлари керак. Шундагина, ўз салоҳиятидан кўра яхшироқ натижа қайд этиш мумкин бўлади. Йигитлар буни эсдан чиқармаслиги лозим.

Ўзбекистон терма жамоаси учун айнан шу нарса асосий мақсад бўлиши керак. Катта мусобақаларда «сюрприз» жамоалар бўлади, нега айнан Ўзбекистон терма жамоаси шундай жамоа бўлмаслиги керак? Бунга ҳеч қандай шубҳа йўқ. Яна бир бор айтаман, ҳосилни териб олиш учун тизимли, режали ва аниқ тайёргарлик кўриш керак.

Бугун ҳамма нарсани шундай тайёрлаш керакки, жамоа қандай тайёрланаётгани ва буни нима учун қилаётганини тушуниши керак. Асли кучингизни билишингиз жуда муҳимдир. Ошириб юбормаслик ёки паст баҳо бериш керак эмас, шунчаки ўз даражангизни билишингиз керак. Шу холос.

- Аббосбек Файзуллаев терма жамоамизнинг энг иқтидорли ўйинчиларидан бири. Ҳозир у Москванинг ЦСКА жамоасида ўйнамоқда, аммо яқинда жамоада мураббий ўзгарди, Николич кетди ва Челестини келди.

Ўтган ҳафтада эса Истанбулнинг "Башакшеҳир" клуби Файзуллаевга қизиқиш билдираётгани ва уни ўз сафига қўшиб олишни жуда хоҳлаётгани ҳақида хабарлар тарқалган эди. Нима деб ўйлайсиз, Файзуллаевнинг фаолияти тўғри ривожланиши учун қайси қарор тўғрироқ бўлади? Келажакда Европага кўчиб ўтиш учун Туркия чемпионатига ўтиш керакми ёки Россия грандида қолган маъқулми?

- Файзуллаевни ўз жамоамга олиб келишга ҳаракат қилганимни айтдим. Аббосни Олимпиадада кўрганман ва ҳоказо. Хуллас, у ёки бу сабабга кўра клуб менинг қароримни қўллаб-қувватламади. Рўйхатимда Ҳусанов ҳам бор эди.

Файзуллаевнинг ўрнига 17 ёшли маҳаллий футболчи олиб келинди. Биз уни асосий ўйинчига айлантирдик. У ҳали ҳамон асосий таркибда ўйнашда давом этмоқда.

Файзуллаевга қайтадиган бўлсак, у биринчи мавсумни жуда яхши ўтказди. Федотовда жамоасида асосий ўйинчи эди, ўз позициясида ўйнади. Менинг тушунчамга кўра, Файзуллаев учун энг яхши позиция - чап қанот ярим ҳимояси, ўнг қанотга оғиш хусусияти билан. Файзуллаев ушбу позицияда ўзини анча қулай ҳис қилади. Кейин Николич келди, тизимни ўзгартирди, Файзуллаевнинг ўйин вақти камайди ва ўзини камроқ кўрсата бошлади. Буни дақиқаларда ҳам, урилган голларда ҳам кўришимиз мумкин.

Тажрибам шуни кўрсатадики, Жаҳон чемпионати олдидан янги клубга ўтган ҳар қандай футболчи янги жамоада қандай роль ўйнашини ҳеч қачон билмайди. Биринчидан, янги мураббий, янги жамоа. Ўз вақтида мослаша олмаслиги мумкин ва кўпинча шундай ҳам бўлади. Бу нормал ҳолат. Биринчи йил адаптация даврига тўғри келиши мумкин.

Иккинчидан, ҳар қандай жамоада мураббий, янгича тактика ва ўйинчилар бўлади. Шартли равишда Файзуллаев ёки Ҳусанов, ёки Шомуродов. Агар бошқа клубга кетса ва у ерда мураббий ўйинчини ўз позициясида эмас, балки мисол учун иккинчи таянч ярим ҳимоячи позициясида ўйнатиши ҳам мумкин. Бу шунчаки мисол. Терма жамоа учун бу минус, чунки у ўз позициясида ўйнамаяпти.

Нозик томонлари кўп. Жаҳон чемпионати олдидан футболчилар билан гаплашганимда ҳам миш-мишлар, таклифлар. Бири янги клубга ўтяпти, иккинчисида ҳам таклифи бор. Мен уларга: "Йигитлар, яхшилаб ўйлаб кўринглар, илтимос. Мен у ердаги қандайдир нюансларни билмайман. Шуларни ҳисобга олинг. Кейинчалик сизда муаммо бўлмаслиги учун", деб айтганман.

Яна янги тил, янги мамлакат. ЦСКАда Аббос русча гапиради, ҳозир янги мураббий келди. Биз унинг Аббосга қандай муносабатда бўлишини, қандай позицияда синаб кўришини ва бошқа факторларни билмаймиз. Бу маълум бир таваккалчилик, айниқса, катта турнир олдидан. Мен футболчиларга ҳеч қачон ҳеч нимани тақиқламаганман, лекин бир нарсани айтганман: "Сизлар ўз ҳаракатларингиз учун ўзингиз жавобгарсиз. Чунки кейинчалик футболчи клубда ўйнамайди, лекин кечагина терма жамоада асосий ўйинчи эди, энди эса нафақат асосий таркибда ўйнамайди, балки йиғинга ҳам чақирилмайди". Бундай ҳолатлар ҳам учраб туради. Шунинг учун, Файзуллаевнинг атрофидагилар унга тўғри маслаҳатлар беришади. Бу фақат Файзуллаевга тааллуқли эмас. Мен терма жамоада ҳам доим футболчилар билан очиқ гаплашардим. Улар кўпинча у ёки бу масалада мен билан маслаҳатлашардилар. Менинг вазифам уларга маслаҳат бериш, якуний натижа, қарор эса доимо уларнинг қўлида бўлган. Мен шундай деган бўлардим.

- Станислав Саламович, Россия терма жамоасининг 2018 йилги Жаҳон чемпионатидаги ўйинига назар ташласак. Табиийки, бу тарихий натижа. Аммо мен қўшимча бир жиҳатга эътибор қаратмоқчиман. Ўша таркибда аҳиллик ва бирдамлик муҳити бор эди. Жамоада бундай ишонч ва интизом муҳитини қандай яратган эдингиз? Масалан, Дзюбанинг Хорватияга қарши пенальтилар серияси олдидан сўзлаган нутқи айтаётган сўзларимга мисол бўла олади. Ўзбекистон терма жамоасида ҳам шундай муҳит ва бирдамлик муҳитини яратиш мумкин?

- Мен бу саволга билвосита жавоб бериб ўтдим. Салоҳияти бўйича таркибдан ўрин олиши  керак бўлган футболчиларни чақирдим. Мен буни бир сўз билан "порода" (зот – таҳр.) деб атайман. Ҳар бир ўйинчининг маълум бир "порода"си бўлади. Ҳар қандай футболчида ўзини кўрсатиш истаги мавжуд, аммо бундай мусобақада ҳар қандай ўйинчи ўз амбицияларини яшириб, жамоа ҳақида қайғуриши лозим.

Бундай қилиш эса баъзан қийин бўлади. Айниқса, Жаҳон чемпионатидаги катта эътибор ва босимда. Шунинг учун 23 нафар ўйинчининг барчаси натижа учун ўз амбицияларини қурбон қилишга тайёр бўлиши керак. Бу битта вазият – ҳамжиҳатлик, биз нимани хоҳлашимизни тушуниш. Бошқа томондан, жамоамиз жисмоний жиҳатдан жуда яхши тайёргарлик кўрган эди. Спринтлар, югуриш ва бошқа кўрсаткичлар бўйича Жаҳон чемпионатида энг яхшилар қаторида эдик. Испанлар ва хорватлар билан кетма-кет икки ўйинда 120 дақиқада ўйнадик. Испанияга қарши нимчорак финал баҳсида 148 километр масофа босиб ўтганмиз. Хорватияга қарши эса нақд 150 километр. Бу маълумотларни ФИФА бизга тақдим этган эди.

Агар ўйин натижасига бир ўзи таъсир ўтказа оладиган юлдуз бўлмаса, демак, жамоа тактик ва жисмоний жиҳатдан тайёр бўлиши керак. Бирдамлик керак. Жамоа – "ягона мушт". Шундагина Ўзбекистон халқи кутаётган натижани қайд этиш мумкин бўлади.

- Станислав Саламович, агар келажакда Ўзбекистон клублари ёки миллий терма жамоадан таклиф тушса, таклифни қанчалик жиддий кўриб чиқасиз? Ўзбек футболида ишлаш сизга қанчалик қизиқ?

- Биринчидан, Кападзе яна ўн йил ва ундан ҳам кўпроқ терма жамоа бошқарувида ишласин. Унга муваффақиятлар тилайман. Деярли ҳар бир журналист менга шу саволни беради. Кеча Миср телевидениесида бўлдим. Улар ҳам шу саволни беришди. 

Келажакда баскетбол клубида ишлашингиз мумкинми деб сўраганингизда. Кечирасиз, лекин йўқ деган бўлардим. Мен футбол мураббийсиман.

Футбол ҳақида гапиряпмиз-ку. Мен совет даврида Ўзбекистонда кўп бўлганман, у ерда ҳар йили анъанавий Тошкент турнири бўларди. Мен ўсмирлар терма жамоаси сафида Тошкентга кўп келганман. Ватанингизда ўзимни қулай ҳис қиламан. Сиз эса риторик савол бердингиз. Ўзбекистон – футбол севар мамлакат. Менга турли клублар тез-тез таклифлар бўлади.

Таклиф бўлса. Демак, уни кўриб чиқиш керак.

- Сиз футболчилик фаолиятингиз ҳақида гапирдингиз ва Тошкентга жуда кўп келган экансиз. Умуман олганда, қайсидир ўзбек футболчилари билан мулоқот қиласизми? Масалан, Тошкентга кимникига меҳмонга келишингиз мумкин?

- Очиғини айтсам, йўқ. Ёлғон гапирмайман. Дарвоқе, менга юртдош бўлган полвонлар Ўзбекистон шарафини ҳимоя қилишган. Артур Таймазов, Арсен Фадзаев ва Махар Хадарцев. Бизни Ўзбекистон билан боғлайдиган жиҳатлар кўп. «Спартак»да Пятницкий ва Кечинов билан бирга ўйнаганман. Шунинг учун уларни яхшироқ танийман. Мен уйига меҳмонликка боришим мумкин бўлган одам борлигини айтсам, алдаган бўламан. Умид қиламанки, вақт ўтиши билан буларнинг барчаси ўзгаради ва дўстлар пайдо бўлади.

- Станислав Саламович, яқинда Қозоғистон терма жамоаси мураббийи Али Алиевдан Ўзбекистон Жаҳон чемпионатига чиққани ҳақида сўрашди. Қозоқ журналистлари биз ҳам бундай натижага қачон эришамиз деган руҳдаги савол беришди. Алиев эса, агар Қозоғистон Осиёда бўлганида, биз ҳам мундиалга чиққан бўлардик, деб жавоб берди.

Сиз бу фикрга қанчалик қўшиласиз? Қозоғистон терма жамоаси бундай йирик мусобақаларга чиқиш учун ОФКга ўтиши керакми? Бу икки давлат ва футбол солиштирилса қандай фарқ бор?

 - Алиев сўнгги ўйинларда терма жамоа ўйинини ўзгартирмоқда. Авлодлар алмашинуви жараёни давом этмоқда. Бу нормал ҳолат.

Мен у ерда бўлмаганман ва саволнинг контекстини билмайман. Табиийки, яшириб ўтиришнинг ҳожати йўқ, Европадаги саралаш ҳар қандай ҳолатда ҳам мураккаброқ. Лекин ҳеч қаерда осон бўлмайди. Ҳеч ким ҳеч қачон осонгина катта турнирга сараланиб қолмайди.

Менимча, Осиёда имкониятлар кўпроқ бўлар эди, лекин бу ҳам кафолат эмас. Қозоғистон терма жамоасини ҳам кузатяпман. У ерда бир йил ишладик, ривожланиш бўйича кўп нарсаларни ўзгартирдик.

Шунинг учун, яна бир бор такрорлайман, мен ўзинг ўша жойда бўлмаганим учун баҳолашим қийин. Умуман олганда, Европа футболида ҳам даражаси пастроқ жамоалар ва федерациялар бор. 

Агар қуръада бешинчи-тўртинчи саватга тушсанг, гуруҳда икки-учта топ-жамоа бўлади дегани.

Биз Миллатлар Лигасида Норвегия, Австрия ва Словенияга қарши ўйнадик. Европа чемпионатида Словения, Австриянинг рақибларига осон бўлмади. Такрор айтаман, ҳеч қаерда осонликча ҳеч нимага эришиб бўлмайди.

- Қизиқарли суҳбат учун раҳмат Станислав Саламович.

- Барчага омад. Сизларга мухлислик қилишда давом этамиз.