Мухлис минбари. Янги “формат” нима берди?

Янги формат тизимига асосан, яъни совринли ўринлар учун курашувчи кучли олтилик ва супперлигада жон сақлаб қолиш учун курашувчи олтилик жамоаалари ҳам аниқланиб, яна 10 та ўйиндан иборат 2 даврали ўйинлар қизғин авжига чиқди. Биз қуйида фахрий футбол мухлислари сифатида янги формат бўйича ўтказилаётган чемпионатга озгина изоҳ беришни лозим топдик.

Айтиш мумкинки, янги формат бўйича ўтказилган икки давра мусобақалари кескин курашлар остида ўтди, стаддионларрга муххллислаарни ташрифиўтган йилларга қараганда қарийб 2 баробарга ошди. Айниқса, 2 кучли ва кучсиз олтиликларни аниқлаб берувчииии  охирги тур ўйинлари жуда қизиқарли ва муросасиз кечди. Жамоалар айниқса “Қизилқум”,  “АГМК”, “Қўқон-1912”, “Металлург” жамоалари ўрттасидаги ўтказилган баҳслар 6 очко учун кураш билан тенг бўлди деб айта оламиз. Совринли ўринларучун курашувчи ва суперлигада жон сақлаб қолувчи жамоалар маълумбўлиб 3-давра ўйинлар бошланганда чемпионатда “сокинлик” бошланди. Жамоалар ўртасидаги мусобақа гуёки, мақсадсизга ўхшаб ўйинлар савияси кескин тушиб кетди. Мухлисларни стадионларга ташрифи бутунлай камайиб кетди, хатто айрим жамоалар футбол кўриш учун стадионга кириш бепул қилиб қўйганда ва “Бунёдкор”ни стадионда лотарея ўйинлари ҳам иш бермади, барибир мухлислар стадионларга қайтмаяпти.

Бу ҳолатни сезган ЎФА вице президенти Умид Аҳмаджонов ижтимоий тармоқларда чиқиш қилиб “Келаси йили учун янги форматни қайта кўриб чиқамиз” деган фикрни билдирди.
Қаранг, кучли олтиликда ўйин олиб бораётган жамоалар, “Локомотив”, “Пахтакор”, “Навбаҳор” ва “Бунёдкор” жамоалари айтайлик совринли ўринлар учун мақсадли кураш олиб бормоқда. Бунданда юқори ўринларга кўтарилиш имкониятини йўқотган “Металлург” ва “Бухоро”га очко олишни, бекордан бекорга пул сарфлаб сафар ўйинларига боришни нима кераги бор. Кучли олтиликдан ўрин олган “Бухоро” ҳамма ўйинларни бой бермоқда. Тўплаган 7 очко билан ҳам мавсум оҳиригача етиб борса ҳам суперлигадан тушиб кетмайди, бу ёғига ҳотиржамлик... Кучсиз олтиликка назар ташлаймиз, бу гуруҳда “Қизилқум”, “АГМК” ва “Насаф” анча ҳотиржам, чунки, улар ортидан таъқиб қилувчи “Қўқон-1912”, “Нефтчи” ва “Сўғдиёна” дан анча илгарилаб кетган, хавфли зонада кейинги учлик қолмоқда. Суперлигада қолиш учун уччала жамоа ўртасида қаттиқ “жанг” кетиши табиий. Ҳулоса қилсангиз юқори олтиликдан 4 та ва қуйи олтиликдан 3 та жамоалар ўртасида муросасиз ўйинлар бўлиши тайин. Қолган жамоаларда мақсад йўқ. Янги форматда иккинчи олтиликда оҳирги ўринни эгаллаган бир жамоа тўғридан-тўғри ПРО лигага равона бўлади, 4-5 ўринни эгаллаган суперлига вакиллари ПРО лиганинг “А” ва “Б” гуруҳи 1-2 ўринни эгаллаган жамоалар ўртасида бўлиб ўтган ўтиш тирнирининг икки ғолиби билан плеф оф ўйинида куч синашади. Ғолиби суперлигага ўтади ёки қолади. Бунда ачинарли  томони шуки, жамоаларни ўтиш турниридаги биттадан ўйини жамоа тақдирини ҳал қилиб қўймоқда. Келаси йили формат яна ўзгарса фаҳрий футбол мухлислари сифатида бир неча таклиф ва мулоҳазаларимиз бор.

-    Биринчидан: янги форматни ЎФАда бир нечта мутахассисларни фикрларига асосланиб қарор чиқармасдан жойлардан футбол мутахассислари, мураббийлар, футболчилар, футбол ихлосмандлари ва кенг жамоатчиликни фикр-мулоҳаза ва таклифларини ҳам инобатга олиб қарор қабул қилиш жоиз деб ҳисоблаймиз. Бу йилги амалдаги формат Республика Президентининг “Республикада футболни ривожлантириш” ҳақидаги қарорига мувофиқ деб мулоҳаза қилиш мумкин. Янги форматда Президент қарорини бажариш учун жамоалар сонини кўпайтириш ўрнига Олий лигада 16 тадан 12 тага, биринчи лигада ҳам жамоалар сони қисқарди. Олий лига суперлигага, биринчи лига ПРО лигага айлантирилди. Қанчадан-қанча футболчилар ўзига жамоа топа олмай футболни тарк этди ёки ишсиз қолди. Бу ҳолат Республикада футболни ривожлантиришга асос бўла олмайди, аксинча қанчадан-қанча иқтидорли ёшлар футболдан безиб бошқка йўлларга кириб кетиб касбларини ўзгартирмоқда.

Бундан олдинги чемпионатларда республикада жамоа кўп бўлса чемпионат савияси тушиб кетди деб аюханнос солинган. Эндичи... Ҳозиргача Англия Примерлигасида 20 та жамоа қатнашиб келади, “Хаддерсфилд” жамоаси 6 ўйинда 2 очко, Испания примерлигасида 20 та жамоадан оҳирги ўриндакетаётган “Леганес” жамоаси 5 ўйинда 1 очко, Португалияда 18 жамоадан оҳирги уринда бораётган “Авеш” 6 ўйинда 1 очко, Италияда “Кьево” 5 ўйинда 1 очко, Франция чемпионатида 20 ўринда турган “Генгам” 6 ўйинда бирорта ҳам очко ололмаётган бўлса, юқоридаги давлатларда ким айта олади савияси паст деб?!. Аксинча бу давлатларда ўз чемпионатларида жамоалар сони кўп бўлганибилан чемпионат савияси умуман тушмаган. Жамоалар кўп бўлгани учун иқтидорли ёш футболчилар кўплаб етишиб чиқмоқда.

Ўз чемпионатларида оҳирги ўринларни эгаллаб келаётган жамоалар иштирокидаги ўйинларга назар соламиз. “Лестер” – “Хаддерсфилд” жамоалари ўртасидаги ўйинга 31679 нафар томошабин йиғилган ёки Германия чемпионатида ҳам очко ола олмаган “Шалке-04” – “Бавария” ўртасидаги  кечган баҳсга 62271 нафар ишқибоз ташриф буюрган. Келаси йили учун формат ўзгарса қуйидаги таклифларни билдирмоқчимиз:

-    Суперлигада жамоалар сони 16 ёки 18 та бўлса;
-    ПРОлигада икки гуруҳга бўлинмай 18 та жамоа бўлса кифоя, вилоятларда 2-лига жамоалари кўпайса яхши;
-    Келаси йили суперлигада оҳирги икки ўринни эгаллаган  2 жамоа ҳеч қандай ўтиш ўйинларисиз ПРОлигага тушиб кетсин.
-    ПРОлигада 1-2 ўринни эгаллаган икки жамоа ҳеч қандай ўтиш ўйинисиз суперлигага чиқсин;

Хулосаларимиз шуки, жамоалар сони кўпайса, халқимиз футболдан шунча кўп озуқа олади, футболга ишқибозлар сони кўпаяди. Стадионлар ҳувиллаб қолмайди, республикани чекка туманларида ҳам футбол жамоалари бўлади. Энг муҳими, республикамиздаги фаолият кўрсатаётган футболга иҳтисослаштирилган мактаб-интернатлар (агар қолган бўлса), янгидан ташкил топган клублар қошидаги футбол акцияларида таҳсил олиб чиққан иқтидорли ёшларга клублар шиклари очиқ бўлади. Бу йилги амалдаги формат кўп жиҳатлари билан ўзини оқлади. ЎФА чемпионатда тартиб-интизом, жамоалар, ҳакамлар ва мухлислар ўртасида катта ишларни амалга оширди. Лекин, шуни айтиш керакки, ЎФАниг қўйган қаттиқ талабларига жамоалар, мутахассислар стадионга ва мухлисларга қўяётган “жарима” санкциялари ўзини оқламади. Масалан, чемпионат бошида “Бухоро” жамоасига 300 млн. сўм ЎзПФЛ томонидан жарима солинди. Маънавий томондан оқсаб келаётган жамоа шунча пулни қердан олади, айниқса, ўйинчилардан ойлик маошидан қарздорлик бўлиб турган бир вақтда. Қизил карточкалар олган футболчилар бир ўйиндан четлаштирилишдан ташқари 2-3 млн. сўмлаб жаримага тортилмоқда.

Молиявий ҳолати энди ўзига келаётган “Сўғдиёна” жамоаси 2-давра оҳирида бир йўла 5 легионерни ҳарид қилди, шартнома тузган легионерлар маҳаллий футболчилардан кучли эмаслиги билиниб қолди. Жамоа легионерсиз 1-2 даврада яхши ўйин намойиш этиб келган эди. Савол туғилади, легионерлар учун сарфланаётган маблағлар маҳаллий футболчиларни тарбиялаш учун сарфланса бўлмасмикин, Чемпионатда фақат “Нефтчи”да легионер йўқ. ЎФА келаси йилдан жамоаларга легионерлар лимитини қаттиқ жорий қилиш керак, акс ҳолда жамоаларга “Шўртан” бошига тушган иш тушиб қолиши ҳеч гап эмас. Терма жамоамиз ҳақида икки оғиз сўз. Яқинда МТЖга бош мураббий этиб тайинланган аргентиналик мутахассис Эктор Куперни олиб келишди, у раҳбарлигида жамоамиз 2та ўртоқлик ўйинида ғолиб бўла олмади. Тўғри хали ҳулоса қилишга эрта, Купер чемпионат ўйинларини кўриб чиқмоқда. Илгари терма жамоага чақирилаётган “Костяк” футболчиларни кўпини чақирмай бутунлай бошқа жамоа тузишга ҳаракат қилмоқда. Олдинда КХДР ва Қатар терма жамоалари билан бўладиган ўртоқлик учрашувлари кутиб турибди, ажаб эмас Купер назариясми ўзини оқласа. Назар ташайлик, МТЖга қанчадан қанча четдан “буюк” мутахассислар келишиб кетишди, тузукроқ натижа бўлмади. МТЖ тарихида 1994 йили Рустам Мирсодиқов бош бўлган терма жамоа Осиё ўйинларида ҳолиб бўлишди, Вадим Абрамов бошчилигидаги МТЖ Осиё чемпионатида 4-ўринни эгаллади. Миржалол Қосимов юошчилигидаги терма жамоа Эронни “Озодий”да, Японияни (агар адашмасам 1:1 ҳам бўлган) Токиода мағлуб этди.

Бизда Миржалол Қосимов, Вадим Абрамов, Равшан Хайдаров, Даврон Файзиев, Рўзиқул Бердиев, Игор Шквирин ва Бахтиёр Ашурматовлар сингари етук мутахассислар бор. Уларни билим, кўникма ва тажрибаларини ошириши учун УФА футболни ривожланган Франция, Германия, Англия, Испания, Голландия, Португалия сингари мамлакатларга юбориб малакаларини ошириб тажрибаларини бойитишга қўл урса бўлмасмикин?...

Ўзбек халқи футболни севади, бу соҳани ривожлантириш учун хукуматимиз катта ишларни амалга оширмоқда, спортимизга, ҳусусан республикада футболни ривожлантириш ва бу соҳани боксдай дунёда ўрнини топиш учун ҳам президентимиз Шавкат Мирзиёев қайғуриши бежиз эмас.

Бас шундай экан Республика Футбол Ассоциациясидан бу соҳага қаттиқ эътибор бериб, етти ўлчаб бир кесиб иш тутиб футболни янада баландроқ чўққиларга олиб чиқади деб умид қиламиз.

Салом билан:
Қодир ҳожи Рустамов,
Абдураҳим Аламов,
Фарғона вилоятидан.

Муаллиф фикри таҳририят нуқтаи назари билан мос тушмаслиги мумкин.