Kichik mundial tarixi

FIFA tomonidan 1985 yilda tashkil etilgan musobaqa tarixi, turli statistik malumotlarni ushbu maqolada keltirib o'tamiz.

Aslida ushbu musobaqa dastlab 16 yoshgacha bo'lgan o'smirlar o'rtasida tashkil qilingandi. 1991 yildan esa turnir reglamentiga o'zgartirish kiritilib, u 17 yoshgacha bo'lganlar turniriga aylantirildi. O'smirlar mundiali har ikki yilda bir marta o'tkazib kelinadi. Hozirgacha Braziliya va Nigeriya terma jamoalari uch martadan zafar quchgan holda eng muvaffaqiyatli ishtirok etayotgan jamoalar bo'lib turishibdi. Gana va Meksikada esa ikkita shunday yutuq mavjud.

1985 yildan 2005 yilga qadar musobaqada ishtirokchilar soni 16tani tashkil qilgan. 2007 yildan boshlab esa qatnashchilar 24taga etkazilgan. Bundan ko'rinib turibdiki, musobaqaga bo'lgan qiziqish va uning ommaviyligi ortib boryapti. Birinchi turnirga FIFA Evropa qitasi ishtirokchilari va Boliviyani mehmon sifatida taklif qilgandi. Hozir esa barcha konfederaciyalarda saralash bahslari o'tkaziladi. To'g'ri, bunda alohida saralash bosqichi yo'q va qita chempionati etakchilari jahon chempionati yo'llanmasini qo'lga kiritishadi. Lekin shu holatning o'zi ham qita chempionatlariga bo'lgan etiborni ikki karra oshirib yuborgan.

Ilk musobaqa Xitoyda o'tkazilib, unda Nigeriya terma jamoasi g'alaba qozongan. Umuman olganda, Afrika qitasi vakillari yoshlar o'rtasidagi barcha turnirlarda ajoyib ishtirok etishadi, lekin asosiy chempionatda biror marta yarim finalga chiqishmagan. 1987 yilda esa SSSR termasi g'alaba qozongan. 2011 yilgi turnirga mezbonlik qilgan Meksika terma jamoasi 2005 yil Peruda bo'lib o'tgan mundialda finalda Braziliyadan 3:0 hisobida ustun kelib, ilk bor chempion degan nomni qo'lga kiritgan. Ular bu muvaffaqiyatni 2011 o'z uylarida ham takrorlashdi. 2009 yil Nigeriyada o'tkazilgan chempionatda SHveycariya o'smirlari barchani hayron qoldirgan holda hal qiluvchi bellashuvda mezbonlarni 1:0 hisobida dog'da qoldirgandi.

Yil	Mezbon	Final	3-o'rin uchun o'yin
1985	Xitoy	Nigeriya 2:0 Germaniya	Braziliya 4:1 Gana
1987	Kanada	SSSR 1:1 (4:2) Nigeriya	Kotd Ivuar 2:1 Italiya
1989	SHotlandiya	Saudiya Arabistoni 2:2 (5:4) SHotlandiya	Portugaliya 3:0 Bahrayn
1991	Italiya	Gana 1:0 Ispaniya	Argentina 1:1 (4:1) Qatar
1993	Yaponiya	Nigeriya 2:1 Gana	CHili 1:1 (4:2) Polsha
1995	Ekvador	Gana 3:2 Braziliya	Argentina 2:0 Ummon
1997	Misr	Braziliya 2:1 Gana	Ispaniya 2:1 Germaniya
1999	Yangi Zelandiya	Braziliya 0:0 (8:7) Avstraliya	Gana 2:0 AQSH
2001	Trinidad va Tobago	Franciya 3:0 Nigeriya	Burkina-Faso 2:0 Argentina
2003	Finlyandiya	Braziliya 1:0 Ispaniya	Argentina 1:1 (5:4) Kolumbiya
2005	Peru	Meksika 3:0 Braziliya	Gollandiya 2:1 Turkiya
2007	Janubiy Koreya	Nigeriya 0:0 (3:0) Ispaniya	Germaniya 2:1 Gana
2009	Nigeriya	SHveycariya 1:0 Nigeriya	Ispaniya 1:0 Kolumbiya
2011	Meksika	Meksika 2:0 Urugvay	Germaniya 4:3 Braziliya

Qitalar bo'yicha afrikaliklar eng ko'p g'oliblikka erishishgan – 5 bor. SHuningdek, yana 5 marta finalda to'p tepishgan. 1993 yilgi mundialda finalda Nigeriya va Gana terma jamoalari to'qnash kelishgan. Bu hozirgacha o'smirlar chempionati finallarida bir konfederaciya termalari maydonga tushgan yagona final hisoblanadi. Evropa va Janubiy Amerikada uchtadan kubok bor. Ispaniya esa uch bor finalga chiqib, ularning barchasida mag'lubiyatga uchragan. Osiyodan Saudiya Arabistoni ushbu musobaqada g'olib chiqishga muvaffaq bo'lgan.

Musobaqa laureatlari orasida bir qator mashhur nomlarni uchratish mumkin. Lekin ular 19 yoshgacha bo'lgan chempionatda qatnashgan mashhurlardek ko'p emas. CHunki 17 yoshda futbolchi hali professional faoliyatdan ancha uzoqda bo'ladi. Daniel Olsopp, Lendon Donovan, Florin Sinama Ponol, Sesk Fabregas, Anderson, Karlos Vela va Toni Kroos singari futbolchilar aynan o'smirlar mundialida to'p tepishgan. Donovan, Fabregas, Anderson va Kroos jahon miqyosidagi yulduzlarga aylana olishdi.

Yil	“Oltin to'p”	To'purar/ gollari soni	Feyr pley
1985	Uilyam (Braziliya)	Marsel Vitechek (Germaniya) 8	Germaniya
1987	Filip Osundu (Nigeriya)	Mussa Traore (Kotd Ivuar) 5	SSSR
1989	Jeyms Uill (SHotlandiya)	Fode Kamara (Gvineya) 3	Bahrayn
1991	Nii Lampeti (Gana)	Adriano (Braziliya) 4	Argentina
1993	Daniel Addo (Gana)	Vilson Oruma (Nigeriya) 6	Nigeriya
1995	Muhammad Katiri (Ummon)	Daniel Olsopp (Avstraliya) 5	Braziliya
1997	Serxio Santamariya (Ispaniya)	David (Ispaniya) 7	Argentina
1999	Lendon Donovan (AQSH)	Ismoil Addo (Gana) 7	Meksika
2001	Florin Sinama Ponol (Franciya)	Florin Sinama Ponol (Franciya) 9	Nigeriya
2003	Sesk Fabregas (Ispaniya)	Cesk Fabregas (Ispaniya) 5	Kosta-Rika
2005	Anderson (Braziliya)	Karlos Vela (Meksika) 5	KXDR
2007	Toni Kroos (Germaniya)	Makuley Xrisantus (Nigeriya) 7	Kosta-Rika
2009	Sani Emmanuel (Nigeriya)	Borxa (Ispaniya) 5	Nigeriya
2011	Xulio Gonsales (Meksika)	Sulaymon Kulibali (Kotd Ivuar) 9	Yaponiya

REKORDLAR

CHempionat rekordlari haqida so'z yuritadigan bo'lsak, ushbu turnirgacha AQSHning barcha musobaqalarda uzluksiz ravishda ishtirok etib kelayotganini alohida takidlash zarur bo'lardi. Lekin bu safar “yankilar” saralash bahslaridan o'ta olishmadi. Endi Braziliya va Argentinaning ko'rsatkichi AQSHniki bilan tenglashadi. Ular bir martadan mundiallarni o'tkazib yuborishgan.

Franciyalik Florin Sinama Ponol bir turnirda eng ko'p gol urish bo'yicha rekord o'rnatgan. U 2001 yilda 9 to'p kiritishga muvaffaq bo'lgan. Ispaniya terma jamoasi esa 1997 yilgi musobaqada 22 gol urgan holda terma jamoalar uchun rekord ko'rsatkichni qayd etgan.

Behzod Nazarov tayyorladi.