CHempionat endi qiziganida...

Joriy mavsum ham shunday bo'lyapti. Paxtakor qizib oldi, birin-ketin ikkinchi davrada raqiblaridan ochko olishni boshlayapti. Lekin 2012 yilgi mavsumga o'xshab chempionlikni qo'lga kiritish uchun bu safar kech bo'ldi. Xuddi shunday ikkinchi davraning o'rtalariga kelib Dinamoning o'yinlari chiqa boshladi. Ravshan Haydarov o'z dasturini mana bugunga kelib futbolchilarga singdira oldi. Farg'onaning Neftchi jamoasida ham xuddi shunday holatning guvohi bo'lyapmiz. Amet Memet ikkinchi davra o'rtasiga kelib ancha jiddiy jamoa sifatida shakllantira oldi. Bu erda SHo'rtan uyg'ondi. So'g'diyonaning bolalari oliy ligaga moslashganiga go'yoki endi 3-4 tur bo'ldi va ularga qarshi o'ynash raqiblardan katta kuch talab etyapti. Oliy ligada yana 2ta tur o'yinlari qoldi. 10-15 tur jamoalarning shakllanishi uchun ketdi. Mana bir necha yildir-ki, shunday tartibda chempionat o'yinlariga guvohi bo'lyapmiz. Zerikarli start esa muxlislarni futboldan bezdirib yubordi natijada stadionlarimiz yil sayin huvillab boryapti. Mana 4 turki chempionat o'yinlariga shiddat kirgandek. Afsuski, bu shiddat yana 2 turdan keyin o'z nihoyasiga etadi. Gapning indallosi shu-ki, chempionat endi qizigan pallada o'yinlarning soni kamligi uchun tugab qolyapti.

Zenit va Real misolida olaylik, 2012 yilgi mavsumni yomon boshlashdi. Yuqori o'rin sohiblaridan ortda qolib ketgan bo'lsalar-da, chempionat o'rtasiga kelib o'z o'yinlarini topdilar va mavsum yakunida ikkinchi o'rinlarni qo'lga kiritishdi. Yoki Franciyada Marsel turma-tur Lionni taqib qilib bordi va 4 ochkolik farq bilan chempionatni ikkinchi o'rinda yakunladi. Ukrainada Mettalist shunday shijoat ko'rsatdi. Tur sayin o'yinini sayqallab bordi. Ularning gaz olishi mavsum o'rtasi, 20 turlarga to'g'ri keldi. Bizda esa bu turga kelib jo'jalarni sanayotgan bo'lamiz. Aslida chempionat o'yinlarini oshirish orqali futbolchilarni haqiqiy kuchiga baho berib olishimiz mumkin. Qaysi jamoaning jismoniy tayyorgarligi meyorida-yu, qaysi futbolchi uzoqqa bardosh bera oladi. Lokomotiv misolida ko'rdik-ki, nom qozongan futbolchilar bilan 26ta turni ham bir tekisda o'tkazib bo'lmaydi. Ayni paytda oliy ligada shundoq ham 2-3ta yaqqol autsayder va moliyaviy qiyinchilikka uchragan jamoalar yo'q emas. Quyi ligadan chiqayotganlar ichida Andijon nisbatan Guliston yoki So'g'diyonadan homiy borasida baqquvatroq. Mashal esa o'z akademiyasiga tayanish o'rniga 7-8 nafar tajribali futbolchi olish niyatida ekanligini jamoa rahbariyati o'z intervyusida aytib o'tdi. Aslida bugungi kundagi bazadan kelib chiqib Mashal hech qanday transferga muhtoj emas, shaxsiy fikrim, jamoani yana Bahrom Davlatovga topshirish kerak. Yangi mavsumda transfer uchun pul ketib, yil bo'yi jamoa moliyaviy qiyinchilikka uchramasligiga hech kim kafil emas. Bu gaplarni nima uchun yozayapman, sababi-ki, oliy ligani 16ta jamoa bo'lishiga qarshiman. Biz oliy (eng yuqori sifat) ligani tuzmoqchi ekanmiz, u erda haqiqatdan ham oliy tabaqa vakillari harakat qilishsin. Yil so'nggida moliyaviy qiyinchilikka uchrab raqiblarga ochko ulashadigan klublardan hech qanday foyda yo'q. Intriganing tushishi qoladi xolos.

Oliy ligada 14ta jamoani saqlab qolgan holda o'yinlar sonini oshirish uchun turli yo'llar mavjud. Bir nechta hamyurtlarimiz to'p tepayotgani uchun Qozog'iston chempionatini kuzatib boryapman. Avvaliga 12ta jamoa ikki davradan 22ta tur o'yinlarida maydonga tushdilar. Keyin esa dastlabki 6ta o'rinni qo'lga kiritgan klublar alohida, quyi oltilik alohida yana ikki davralik tizimda chempionatni davom ettiryaptilar. Tasavvuringizga sig'dirish uchun deylik, bizning bugungi turnir jadvaldan kelib chiqib, 27-turda Bunyodkor – Olmaliq, Paxtakor – Nasaf, Metallurg – Lokomotiv bahs olib boradi. 28-turda esa, Olmaliq - Paxtakor, Lokomotiv – Bunyodkor, Nasaf – Metallurg o'yini. Ketma-ket 10ta tur xuddi shunday tartibda boradi. Mana shu kuchli oltilik bo'ladi. Bizning hozirgi chempionatimizdagi murabbiylar aytadigan kuchli beshlik aslida yo'q narsa. Pley-off tizimini joriy qilish orqali oliy liganing saviyasi bir kalla ko'tariladi, qiziqarli o'yinlar soni naqd 10 turga oshadi. Muxlislarni shu yo'l bilan stadionga qaytarish mumkin. Birinchi liga jamoalari 38 turda maydonga tushayotganida oliy ligamiz uchun 26ta tur juda ham oz.

Bu tizimni qo'shnilarimiz 12ta jamoa ishtirokida qo'llayaptilar. Bizda bunday imkoniyat yo'q. CHunki bir mavsumda bir yo'la 4 jamoani olib tashlash uchun yil boshida ogohlantirilishi kerak. 16ta jamoaga ko'paytirish orqali pley-off tizimni yo'lga qo'yib bo'lmaydi. Unda turlar soni 44taga etadi.

Bugungi kunga kelib har bir jamoa o'z tarkibini 45ta futbolchi bilan to'ldirishi mumkin. Oliy liga o'yinlarining soni juda ham ozligidan murabbiylar 15-16 nafar futbolchidan foydalanyaptilar xolos. Turlar sonining oshishi esa zaxirada qolib ketayotgan boshqa futbolchilarga ham imkoniyat berilishiga sabab bo'ladi. CHunki bizning futbolchilarimiz bugungi kun holatlaridan kelib chiqib 38ta o'yin o'ynashga qodir emaslar. Tabiiyki bunday pallada charchagan futbolchining o'rniga zaxira o'rindig'ida qolib ketayotgan yosh futbolchi maydonga tushadi. Etibor berayotgan bo'lsangiz kamdan-kam jamoalar o'z saflariga yoshlarni jalb etadilar. Yoshlar bu 22ni urib, ertaga dada bo'ladigan futbolchi emas, yoshlar bu endi 18ga qadam qo'yayotgan o'spirin. PFL shunday qaror qilsing-ki, bir jamoa tarkibida 20 yoshdan oshmagan futbolchi albatta asosiy tarkibdan joy olsin. U bolani charchashi bor, chetlatilishi bor. Tabiiyki bunday pallada jamoaning zaxirasida yana bitta shunday yigit o'tiradi. Deylik, asosiy tarkibda tushgan yosh futbolchi qizil kartochka oldi. Keyingi o'yinda zaxiradagi yosh maydonga tushadi. Ammo unga ham zaxira kerak. Barakalla, zaxirani endi murabbiy majburan o'rinbosarlar tarkibidan qidiradi. 3-4 nafar murabbiyni inobatga olmaganda bizning ko'plab mutaxassislarimiz o'z o'rinbosarlarini kuzatmaydilar. Ularning nazaridan chetda qolayotgan bola qachon asosiy tarkibga o'tadi, hech qachon! Biz nima uchun JCHlarda javlon urayotgan yulduzchalarimizni yo'qotishda davom etayapmiz. Sababiki ular uchun qaytganlarida boshqa turnir yo'q. 1-2 nafari Paxtakorning asosiy tarkibiga jalb etilyapti. Qolganlari yana o'sha o'rinbosarlar tomon yo'l olyaptilar. SHunchaki ular bu ligani o'zlariga munosib bilmayaptilar, natijada o'sishdan to'xtayaptilar. Agar asosiy tarkibda yoshlarga katta imkoniyat PFL tomonidan majburan ochiladigan bo'lsa, o'sha futbolchilarni har bir klub talashib o'z safiga jalb qilishga harakat qiladi. Balki Farhod Magometov bu borada jiddiy bosh qotirishi kerakdir, balki PFLning musobaqalar o'tkazish bo'limini yangitdan tuzish kerakdir, balki rosmanasiga o'zbek futbolini rivojlantirmoqchi bo'lgan Vice-prezidentlarimiz o'tirib shu masalada fikr almashishlari kerakdir.

PFLni bunday qarorga kela olmayotganiga aniq sabablardan biri taqvimni tuza olmaslikda bo'lyapti. OCHL va MTJ o'yinlarini inobatga olgan holda tuzilayotgan taqvimga ko'ra oliy ligada katta tanaffuslar soni oshib boryapti. Masalan, Vetnamga qarshi o'yinga qadar o'rtoqlik uchrashuvi yo'q. Bo'lgan taqdirda ham terma jamoa geogorafiyasi katta emas, 2-3 klub bilan tuzilayotgan terma jamoani deb, oliy liga jamoalari jiddiy jabr ko'ryaptilar. Undan keyin OCHL tufayli ham ishtirokchilarning manfaati ko'zlangan holda oliy ligada qisqa tanaffuslar yuzaga kelyapti. OCHLni ham, ECHLni ham chidaganga chiqargan. Agar 3-4 kun oralig'ida futbol o'ynashni bilmasak yig'ishtirib qo'yaylik. Oliy liganing shiddati yo'qolib borayotgani natijasida na OCHL ishtirokchilari manfaatdor, na MTJ. Yakunda bittasiga yordam beraman deb barchasidan quruq qolyapmiz. OCHL bo'ladimi, MTJ bo'ladimi uni oliy ligaga hech qanday tasiri bo'lishi kerak emas. Bularni barini umumlashtirish esa mutaxassisning mahoratiga bog'liq, afsuski, bunday mahorat sohibiga hammadan ham bizning PFL muhtoj. Oliy liga bu ketishda qaerga borishini hech kim bilmaydi. Bugungi saviyadan kelib chiqib, ichki chempionatda bitta davrda Ahmedov, Jeparov, Geynrix, Kapadze, Nesterov, Denisov, Hasanov, Haydarov yoki SHackix kabi futbolchilar etishib chiqishiga hech kim ishonmaydi. Men nomlarini keltirib o'tgan futbolchilar bitta davr uchun to'p tepdilar. Oliy liganing bugungi kundagi ahvoli bilan bunday nomlarning 2018 yilgi saralash bosqichi uchun etishib chiqishi qiyin. Bugunda kim bor? Paxtakorda Iskanderov va Kozak, Nasafda Gadoev, bo'ldi. Rashidov, Rahmatullaev va Nagaev deyayotgandirsiz, qo'shilaman gap yo'q, faqat oliy liga uchun. Ularni yoshida yuqoridagi nom egalari allaqachon MTJ libosida o'z o'rinlariga ega bo'lib olgan edilar. 1993 va 1996 yillardagi terma jaoalar bizni bo'lajak MTJ bo'ladi deyayotganlar, qani Meksika qahramonlari, qani Osiyoda ikkinchi o'rinni qo'lga kiritib JCHda qatnashib qaytgan yoshlar terma jamoasi? Kuchli oliy ligada ular uchun joy bo'lmas ekan, 10 yildan keyin ham o'smir va yoshlarimiz qozonayotgan muvaffaqiyat bilan qanoatlanib yuraveramiz.

Yuqoridagi ish haqiqatdan ham amalga oshadigan bo'lsa, liganing hal qiluvchi final bosqichi, yani 10ta turni yoritishni TV o'z zimmasiga ola biladi. Bitta turda uchta markaziy o'yinni yoritilishi muxlislarning qiziqishiga, jurnalistlarni shijoatiga sabab bo'ladi. Bugungi oliy liga nima uchun OAV tomonidan yaxshi yoritilmayapti, sababi oddiy. Jurnalist ham odam, u ham qilayotgan ishidan rohat olgisi keladi. U ham sifatsiz mahsulotni xalqqa ko'rsatishdan uyaladi. Agar hammasi zo'r bo'lsin, ko'rasiz. Gazeta-yu saytlarda, TV, radioda qanday qiziqishlar bo'ladi. Eng muhimi har bir markaziy o'yinga muxlislarning tashrifi oshib boradi.
Ko'p o'tmay yil ham o'z poyoniga etadi. Agar Farhod Magometov haqiqatdan ham oliy liga saviyasini oshirishni o'ylasa, katta yig'ilish o'tkazsin. Unda barcha klublar rahbarlari va OAVdan saralangan xodimlar kelishsin. Jamoalarning sardorlari qatnashsin, bahs-munozaradan iborat katta majlis bo'lsin va u 2014 yildan ommaga tadbiq qilinsin. OFKda har yili OCHLning yangi mavsumi uchun jang bo'ladi. Unda mintaqamiz mutaxassislari ishtirok etadilar. Bahs-munozara 2-3 kunlab davom etadi eng sara fikrlar ovozga qo'yiladi. Bizda oliy liganing uzoq davom etishi bazi klublarning moliyaviy ahvoli tufayli norozilikka olib kelishi mumkin. Agar shunday bo'lsa, marhamat oliy ligani tark eting. Yuqorida aytib o'tganimdek, bu erda sifat birinchi o'rinda turishi kerak, son emas. O'yinlar soni oshishi futbolchilarni o'z ustilarida tinmay ishlashlariga olib keladi. Hozir 13 kunlik tanaffus elon qilindi, 22-turga qadar bu ancha uzoq muddat. Bu orada jamoalar kamida 4 kunlik tanaffusga chiqadilar. Bu paytda futbolchi ichadi, bazi birlari chekadi. Xullas mashg'ulot tartibi buziladi. O'yinlar orasidagi kunlarning zichligi esa ularni o'z ustlarida ishlashlariga olib keladi. Yana eng muhim tomoni shundaki, byudjet endi 26ta o'yinga emas 36ta o'yinga taqsimlanadi. Endi 100 so'm pulni 26ta o'yinda emas, 36ta o'yinda ishlab topish kerak bo'ladi. Bu ham futbolchini chalg'itmaslik va o'sha topadigan daromadini saqlab qolishi uchun stimul bo'ladi. Xullas shunday gaplar, tan oling, oliy ligamiz endi qizishni boshlanayotganida tugab qolishi Sizga ham alam qiladi. Qiziga chempionatimizda yangi mavsum boshlanguncha biz yana sovib qolamiz, qarabsizki, eski tos, eski hammom.
2014 yildan kelib chiqib, kuchli 6ta jamoa qatoridan joy olish uchun kurashadigan jamoalar nomini bashorat qilish qiyin emas. Bunyodkor, Paxtakor, Lokomotiv, Nasaf, Neftchi, Metallurg, Olmaliq agar oliy ligada o'z o'rnini saqlab qola olsa SHo'rtan. G'uzorliklarni bu yil omadsizligiga jiddiy sabab bor edi va bu kunlar ortda qolgan ko'rinadi. Buning uchun joriy mavsum kuchlilar safida qolish talab etiladi, xolos. 8ta jamoani oltilikka kirishga intilishining o'ziyoq chempionatni ilk kunlaridagi shijoatni oshirishi aniq. Agar bu fikr shunchaki saytda maqola sifatida o'tib ketmasdan, o'z egalarini topadigan bo'lsa, ishonchim komil, keyingi yil uchun biz juda ham qiziq bo'lgan chempionatga ega bo'lamiz. Kuchli chempionat, kuchli MTJ!


Nodirxo'ja Yuldashev.