Ўзбекистон миллий терма жамоасида фаолият юритган хорижлик мураббийларни биласизми?

Уларнинг аксарияти ўзимизнинг маҳаллий мутахассислар ҳисобланади. Бироқ, тарихда муваффақиятга эришиш учун хорижлик мураббийларга ҳам эҳтиёж сезилган. Бугун шу ҳақида батафсил сўз юритамиз.

Убиража Вега Да Силва – ёши катта мухлислар бу мутахассисни жуда яхши танишади. Бразилиялик мураббий 1997 йилда “Пахтакор” мураббийига айланади. Унинг қўл остида жамоа совринларга эга чиқди. Мамлакат чемпиони бўлди. Ўзбекситон миллий терма жамоаси бош мураббийи Рустам Мирсодиқов қониқарсиз натижалар сабаб истеъфога чиқарилгач, унинг ўрнига Вега Да Силвани таийнланди. У ЖЧ – 1998 саралаш босқичининг сўнги икки турида жамоани бошқарди. Тошкентда Қозоғистон йирик 4:0 ҳисобида таслим этилган бўлса, сафарда БАА билан муроса кўчаси танланди. 1998 йил Таиландда ўтказилган Осиё ўйинларида ҳам жамоани ушбу мураббий майдонга олиб тушди. Гуруҳ босқичида аъло натижа қайд этдик. Бироқ, кейинги босқичда Али Даи сардорлигидаги Эронга йирик ҳисобда енгилдик. Дарвоқе, миллий жамоамиз тарихидаги энг йирик ғалаба айнан Да Силванинг даврида қўлга киритилди. Осиё ўйинларида Мўғулистон 15:0 ҳисобида мағлуб этилганди. Форсларга мағлуб бўлганимиздан сўнг мураббийга чиқиш эшиклари кўрсатилди.

Павел Садирин – Россиялик таниқли ва тажрибали мутахассис, ўз вақтида Россия терма жамоасига устозлик қилганини билсангиз керак. 2000 йилнинг март ойига келиб миллий жамоа бошқаруви Садирин ихтиёрига топширилади. У футболчиларимизни ўша вақтда одат тусига айланган Таиланд сафарига олиб боради ва Исроил билан ўртоқлик учрашувида ижоби натижани таъминлай олмайди. Шу ўйиндан икки ҳафта ўтмай туриб Садирин ўз хоҳишига кўра кетади. Ушбу кутилмаган ўзгариш юзасидан берилган расмий изоҳга мувофиқ, Павел Фёдрович ЦСКА таклифини рад эта олмаган экан.

Владимир Сальков – 2000 йилги шармандали Осиё кубогидан сўнг федерацияда катта ўзгаришлар бўлади. ЎФФ бош котиби Зокир Қурбоновнинг ўрнида Бахтиёр Раҳиимов иш бошлайди. У эса ўз навбатида миллий жамоани тубда ислоҳ қилади. Бош мураббийликка Россиядан Владимир Сальковни таклиф қилади. Унинг кетидан бир қатор хорижлик футболчилар (Алексей Дионисиев, Владимир Маминов, Олег Пашинин, Алексей Поляков, Георгий Георгиев) маҳаллийлаштирилади. Владимир Сальков бошчилигидаги Ўзбекистон терма жамоаси 2001 йил Малайзияда ташкил этилган "Мердека кубоги"да иштирок этганди. Бахтиёр Ҳамидуллаевнинг сўнги дақиқаларда урган “олтин голи” ғолиблик олиб келганди. ЖЧ–2002 саралаш ўйинлари Тошкент ва Уммонда бўлиб ўтади. Терма жамоа ҳал қилувчи баҳсларда муҳим очколарни қўлдан бой беради. Чарм тўп усталаримиз Уммон билан учрашувда 2:0 ҳисобида олдинда бораётиб, якунда 2:4 ҳисобида мағлуб бўлишади. Бу эса Сальковнинг истеъфосига етарли бўлди. Очиғи, Сальковни кўпчилик ўта қаттиқўл, талабчан ва жаҳлдор мураббий сифатида эслайди. У матбуот анжуманларида журналистларни ва футболчиларни очиқичасига танқид қиларди.

Леонид Остроушко – Қозоғистонлик мураббий терма жамоага биргина учрашувда устозлик қилган. Сальков кетгач ЖЧ–2002 саралаш босқичини тугатиш унинг ёрдамчиси чекига тушади вқа Хитой билан кечган Тошкентдаги учрашувда Остроушко бошчилик қилди. Ўша ўйин Николай Ширшовнинг ажойиб голи билан барчанинг ёдида қолган. Леонид Константинович бунга қадар “Навбаҳор”, “Дўстлик” жамоалари билан муваффақият қозона олганди.

Ханс Юрген Гёде – Мундиалдан қуруқ қолган терма жамоамизни Равшан Ҳайдаров қабул қилиб олади. Тез орада мураббийлар штабида германиялик Юрген Гёде иш бошлайди. Умуман олганда ушбу мутахассис юртимизда ёмон фаолият юритмади. 2004 йилги Осиё кубогига жамоани яхши ва кўнгилдагидек тайёрлади. Таркибга ёшларни жалб қилишда айнан у жонбозлик кўрсатди. Чунки, бир йил олдин кичик жаҳон чемпионатида қатнашган ёшлар терма жамоасидаги футболчиларни яхши биларди. ЖЧ–2006 саралаши ҳал қилувчи палласида терма жамоа бош мураббийи сифатида эълон қилинди. Иккинчи босқичнинг биринчи даврасида жамоамиз кутилмаган мағлубиятларга учради. Саудия Арабистони билан Тошкентда дуранг, Кувайт ва Жанубий Корея билан учрашувлардаги омадсизликдан сўнг Гёде билан ўртадаги шартнома бекор қилинди.

Боб Хафтон – Жамоа Германия мундиали саралашининг иккинчи даврасини Равшан Ҳайдаров устозлигида бошлайди. Аммо, муваффақиятсизлик давом этавергач футболимиз раҳбарлари зудлик билан англиялик Боб Хафтон билан келишувга эришишади. Тошкентда Қувайт билан барча нарсага ойдинлик киритувчи ўйинда жамоани бошқаради. Биринчи бўлимда 1:2 ҳисобида имкониятни бой бераётган футболчиларимиз, якунда ажойию камбэк кўрсатиб ғалабани тантана қилишади. Ушбу ғалаба вакилларимизга навбатдаги босқичга чиқиш учун Баҳрайн термаси билан икки ўтиш ўйинини ўтказиш учун имконият берди. Тошкентда ўтган ўйинда 1:0 ҳисобида олдинда бораётган эдик. Аммо, Тошимицу Йошида Сервер Жепаровнинг пенальтидан урган голини ҳисобга олмади. ФИФА эса малакасиз ҳакамни жазолайди ва натижани бекор қилиб ўйинни бошқатдан ўтказиш ҳақида қарор чиқаради. Қайтадан бўлиб ўтган беллашувда пойтахтдан 1:1 ҳисобидаги натижа билан қайтган баҳрайнликлар ўз уйида 0:0 ўйнаб сафарда урилган гол эвазига кейинги босқчига чиқади. Орадан бироз вақт ўтиб Боб Хафтон ҳам бўшатилади. Мураббий билан маош масаласида келиша олмаганимиз ҳақида турли гап, сўзлар юради.

Валерий Непомняший – Ушбу инсон фаолияти давомида Камерун терма жамоасини мундиал сари етаклай олган. Шунингдек, шарқий Осиё мамлакатларидаги турли клубларда ишлаган. Немопнящининг бой тажрибаси ва малакаси инобатга олиниб терма жамоа рули ишониб топширилади. Бир вақтнинг ўзида “Пахтакор”да ҳам фаолият юритади. Унинг олдига терма жамоани 2007 йилги Осиё кубогига олиб чиқиш вазифаси қўйилади. Топшириқ аъло даражада бажарилади. Cаралаш босқичида терма жамоамиз айрим муаммоларга дуч келади. Биринчи турда уйда кучсиз Бангладеш йирик 5:0 ҳисобида мағлуб этилади. Иккинчи турда эса Қатардан 1:2 мағлуб бўлиб, қуруқ қўл билан қайтишади. Навбатдаги баҳсда эса Гонконг билан ўз майдонимизда дуранг ўйнаб аҳволимизни оғирлаштириб қўямиз. Сафарда эса 0:0 ҳисобидаги нурсиз дуранг ўйнаб қайтамиз. Қолган икки ўйинда уч очкони қўлга киритиб иккинчи ўрин билан финал босқичига йўлланма оламиз. Шундан сўнг маълум сабабларга кўра Валерий Кузьмич билан хайрлашилади.

Эктор Купер – Аргентиналик ҳақида кўп ҳам гапирмоқчи эмасман. Сабаби, ушбу мураббийнинг кетганига бир йил ҳам бўлмади. Ўтган икки йил давомида бу инсон ҳақида кўп ва хўп фикрлар янгради. Купердан кўпчилик супер натижалар кутди. Лекин, бари биз ўйлагандек бўлмади. Унинг даврида терма жамоамиз анча заифлашди дея оламиз. Ҳар қандай рақибга тик боқадиган футболчилар ҳимоя ва эҳтиёткорликка урғу беришди. Хуллас, мураббийнинг қарашлари ва фалсафаси бизга мос тушмади. Журналистлар билан мулоқотда ўзини оқлашга ва гапни олиб қочишга уринарди. Саволларга аниқ жавоб бермасди. Фаластиндан кутилмаганда учралган мағлубиятдан сўнг танқидлар остида қолиб кетади. ЎФА ва Купер ўзаро келишган ҳолда ҳамкорликни тўхтатишади.

Абдулазиз Искандаров тайёрлади